Wprowadzenie
Irlandia (irl. Éire ang. Ireland),państwo członkowskie UE, zajmuje większość terytorium wyspy o tej samej nazwie. Powierzchnia kraju wynosi 70.273 km², zaś liczba ludności 4,6 mln. Walutą jest euro.
Irlandia nie leży na szlaku naszych popularnych wycieczek turystycznych, a szkoda, bo poza urokliwymi krajobrazami, może poszczycić się zabytkami starszymi niż Wielka Piramida w Gizie.
Wartość rynku zamówień publicznych w Irlandii w 2014 r. była szacowana przez Komisję Europejską na ok. 17 mld euro. Irlandzcy zamawiający opublikowali w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 1285 ogłoszeń o łącznej wartości ok. 4,3 mld euro.
Dla irlandzkiego systemu zamówień publicznych charakterystyczne jest to, że wiążące prawnie przepisy dotyczą tylko tych zamówień, które są objęte ze względu na wartość zakresem unijnych dyrektyw, czyli przekraczają określone w nich progi. Przypomnijmy, że obecnie progi unijne to 135.000 euro na dostawy i usługi udzielane przez podmioty centralne, 209.000 euro, jeżeli zamawiającym jest inny podmiot niż centralny, oraz 5.225.000 euro na roboty budowlane bez względu na charakter zamawiającego. Próg dla zamówień na dostawy i usługi udzielanych przez tzw. zamawiających sektorowych wynosi 418.000 euro.
Unijne dyrektywy 2014/24/EU oraz 2014/25/EU zostały w Irlandii wdrożone 5 maja 2016 r.
W tym dniu zostały przyjęte:
- rozporządzenie w sprawie zamówień publicznych („European Union (Award of Public Authority Contracts) Regulations 2016”), dalej w skrócie „rozporządzenie klasyczne”,
- rozporządzenie w sprawie zamówień sektorowych (European Union (Award of Contracts by Utility Undertakings) Regulations 2016”), dalej w skrócie „rozporządzenie sektorowe”.
Zakresem rozporządzenia klasycznego objęte są umowy o charakterze majątkowym zawierane na piśmie pomiędzy zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem jest dostawa produktów, świadczenie usług lub wykonanie robót budowlanych na rzecz podmiotów publicznych. Rozporządzenie sektorowe z kolei ma zastosowanie do zamówień na dostawy, usługi lub roboty budowlane udzielane przez następujące podmioty: organy państwowe, regionalne lub lokalne, osoby prawa publicznego, podmioty publiczne, przedsiębiorstwa publiczne oraz inne podmioty działające na postawie tzw. praw wyłącznych lub szczególnych, wykonujące określoną działalność wskazaną w rozporządzeniu (działalność w sektorach wodnym, energii, transportu oraz usług pocztowych), o ile zamówienie jest związane z tą działalnością.
Przepisy rozporządzeń to w zasadzie postanowienia dyrektyw unijnych – z dyrektyw przejęta została nie tylko systematyka, ale nawet numeracja.
Procedury i środki odwoławcze dostępne wykonawcom określone są z kolei przepisami rozporządzeń: nr 130 (S.I. No 130/2010 European Communities (Public authorities’ contracts) (review procedures)) zmienione rozporządzeniem nr 192 z 2015 r. oraz nr 131 (S.I. No 131/2010 European Communities (Award of Contracts by Utility Undertakings) (review procedures)) zmienione przez rozporządzenie nr 193 z 2015 r. Pierwsze z tych rozporządzeń dotyczy tzw. odwołań w zakresie zamówień klasycznych, drugie sektorowych.
W Irlandii brak jest aktu prawnego regulującego procedury udzielania zamówień podprogowych. Zamówienia mniejszej wartości podlegają wyłącznie zasadom wynikającym z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: równego traktowania, niedyskryminacji, przejrzystości oraz proporcjonalności. Zamawiający powinni wszakże prowadzić postępowania zgodnie z wytycznymi (wskazówkami) opracowanymi przez Ministerstwo Finansów (najnowsze pochodzą z 2004 „Guidelines on conducting an appropriate competitive process under national rules and revised EU public procurement Directives” – zwane w skrócie “Public Procurement Guidelines – Competitive Process”). Zapewne niebawem zostaną przygotowane nowe w związku z przyjęciem nowych przepisów.
Organy odpowiedzialne za zamówienia publiczne
System zamówień publicznych w Irlandii ma charakter zdecentralizowany, tzn. że poszczególni zamawiający sami są odpowiedzialni za udzielane przez siebie zamówienia.
Organem odpowiedzialnym za koordynację systemu zamówień publicznych jest Urząd Zamówień Publicznych (Office of Government Procurement – www.procurement.ie), utworzony w 2014 r.
Informacje o zamówieniach publicznych zawarte są na portalu www.etenders.gov.ie, gdzie poza samymi tekstami wspomnianych rozporządzeń można znaleźć teksty wytycznych Ministerstwa Finansów, inne wytyczne dotyczące zamówień publicznych (o zamówieniach ramowych, zatrudnianiu konsultantów, zielonych zamówieniach), a także wzory dokumentów stosowanych w zamówieniach publicznych wraz z ich omówieniem. Inny przydatny adres internetowy poświęcony zamówieniom publicznym w Irlandii to: http://constructionprocurement.gov.ie.
Procedury udzielania zamówień publicznych
Rozporządzenie „klasyczne” przewiduje następujące procedury udzielania zamówień publicznych:
a) procedura otwarta,
b) procedura ograniczona,
c) procedura konkurencyjna z negocjacjami,
d) dialog konkurencyjny,
e) partnerstwo innowacyjne oraz
f) procedura negocjacyjna bez publikacji ogłoszenia.
Procedurami podstawowymi są otwarta i ograniczona; pozostałe mogą być wykorzystywane o ile spełnione są określone warunki (okoliczności). W ramach wspierania małych i średnich przedsiębiorstw wprowadzono zasadę (w 2010 r.), że zamawiający powinni stosować procedurę otwartą, w przypadku zamówień na standardowe dostawy i usługi o wartości do 134.000 euro dla dostaw lub usług (250.000 euro dla robót budowlanych oraz usług związanych z robotami budowlanymi). Dopiero po przekroczeniu tego progu można stosować procedurę ograniczoną, która jest postrzegana jako stanowiąca ograniczenie w dostępie do zamówień publicznych dla MSP i nie jest zalecana (inaczej niż np. w Wielkiej Brytanii, gdzie jest to tryb najczęściej stosowany).
Rozporządzenie „sektorowe” pozwala z kolei zamawiającemu na swobodny wybór pomiędzy trzema procedurami udzielania zamówień: procedurą otwartą, procedurą ograniczoną oraz procedurą negocjacyjną, pod warunkiem, że zamawiający opublikuje ogłoszenie zapraszające do konkurencji (call for competition), czyli do złożenia oferty lub wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Dodatkowo, jeżeli spełnione są określone warunki, których lista jest zamknięta, zamawiający może udzielić zamówienia bez publikacji ogłoszenia.
Sposoby i miejsca publikacji ogłoszeń o zamówieniach publicznych
Ogłoszenia dotyczące zamówień o wartościach przekraczających progi europejskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (www.ted.europa.eu).
Ogłoszenia o zamówieniach poniżej tej wartości publikowane są, w wersji elektronicznej, na portalu www.etenders.gov.ie.
W 2010 r. został obniżony próg obowiązkowej publikacji ogłoszeń z 50.000 euro na 25.000 euro (dla dostaw i usług), dla robót budowlanych pozostał na poziomie 50.000 euro. Uzasadnieniem tej zmiany była potrzeba zwiększenia szans małych i średnich przedsiębiorstw w dostępie do zamówień publicznych.
Kwalifikacja do udziału w postępowaniu
Wykonawcy, którzy chcą wziąć udział w postępowaniu o zamówienie publiczne powinni spełniać określone warunki. Wykonawca, który nie spełnia tych warunków podlega wykluczeniu z udziału w postępowaniu lub nie jest zapraszany do złożenia oferty. Zamawiający jest obowiązany wykluczyć wykonawcę, który został prawomocnie skazany przez sąd za: udział w organizacji przestępczej, terroryzm, przestępstwo korupcji, pranie brudnych pieniędzy itp. Ponadto, wykluczeniu podlega wykonawca, który nie dopełnił swoich obowiązków w zakresie płacenia podatków i składek na ubezpieczenie, chyba że wartość zaległych zobowiązań jest niewielka.
Zamawiający może wykluczyć wykonawcę, który, m.in.:
a) jest w stanie upadłości lub likwidacji, jego działalność jest objęta zarządem sądowym, zawarł umowę z wierzycielami, zawiesił działalność gospodarczą albo znajduje się w analogicznej sytuacji, wynikającej z podobnej procedury przewidzianej prawem krajowym;
b) jest przedmiotem postępowania o ogłoszenie upadłości, o wydanie nakazu przymusowej likwidacji, o ustanowienie zarządu sądowego, postępowania układowego z wierzycielami lub innego podobnego postępowania, przewidzianego prawem krajowym;
c) jest winny poważnego wykroczenia zawodowego, co negatywnie rzutuje na jego wiarygodność;
d) jest winny poważnego oszustwa w zakresie dostarczenia, lub niedostarczenia wymaganych informacji;
e) znajduje się w sytuacji konfliktu interesów, i nie można tego problemu rozwiązać w inny sposób niż poprzez wykluczenie wykonawcy;
f) zawarł z innymi wykonawcami porozumienie naruszające konkurencję, co zamawiający jest w stanie wykazać;
g) nie wykonał w znacznej części istotnych postanowień wcześniejszych umów w zakresie zamówień publicznych.
Weryfikacja zdolności wykonawców odbywa się w oparciu o kryteria takie jak:
- posiadanie uprawnień do wykonywania działalności będącej przedmiotem zamówienia,
- sytuacja ekonomiczna i finansowa,
- techniczna i/lub zawodowa zdolność.
Od wykonawców na etapie składania wniosków czy ofert wymaga się tylko oświadczeń o spełnianiu warunków w postaci Jednolitego Europejskiego Dokumentu Zamówienia. Dokumenty, zaświadczenia, certyfikaty są wymagane wyłącznie od wykonawcy, którego oferta została wybrana.
Kryteria udzielenia zamówienia
W postępowaniu o zamówienie publiczne zgodnie z nowymi przepisami wybiera się ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie w oparciu o:
- cenę,
- koszt (mierzony zgodnie z metodologią cyklu życia) lub
- cenę (koszt) oraz inne kryteria związane z przedmiotem zamówienia (wskazane przykładowo w ustawie).
Procedury i środki odwoławcze
Środki odwoławcze przysługują w stosunku do decyzji podejmowanych przez zamawiających oraz koncesjonariuszy koncesji na roboty budowlane, którzy udzielają zamówienia podmiotom trzecim. Prawo do skorzystania ze środków odwoławczych przysługuje wykonawcom, których interes w uzyskaniu danego zamówienia jest lub może być naruszony przez zamawiającego.
W Irlandii nie ma odrębnego organu odwoławczego w sprawach zamówień publicznych. Wykonawcy mogą wnosić odwołania do High Court (czyli sądu powszechnego I instancji). Termin wniesienia odwołania wynosi 30 dni, licząc od dnia w którym dany wykonawca powziął wiadomość o wystąpieniu okoliczności stanowiących podstawę do wniesienia odwołania. Po dokonaniu wyboru oferty najkorzystniejszej zamawiający nie może zawrzeć umowy w sprawie zamówienia publicznego przed upływem tzw. okresu „standstill”. Jest to termin, który biegnie od dnia poinformowania wykonawców o podjętej decyzji w sprawie wyboru oferty – wynosi on 14 dni, jeżeli informacja o wyborze była przesłana faksem lub drogą elektroniczną, albo 16 dni, jeżeli została przesłana w inny sposób.