Zmiany w ustawie Prawo Budowlane

W poprzednim wydaniu kwartalnika została przedstawiona najnowsza informacja dotycząca stanu prac nad uchwaloną przez Sejm ustawą o zmianie ustawy Prawo budowlane, a dr inż. Jerzy Dylewski w artykule „Wyścig rozstrzygnięty?” opisał najnowszą historię i okoliczności „łatania” ustawy Prawo budowlane w formie kolejnych nowelizacji.

Podzielając w pełni opinię autora ww. artykułu, że liczne i chaotyczne zmiany Prawa budowlanego „nie pozostały bez negatywnego wpływu na jego klarowność i łatwość stosowania” przydatnym i celowym w mojej ocenie jest uzupełnienie i usystematyzowanie informacji o nowelizacjach ustawy dokonanych w ubiegłym roku oraz aktualizacja danych dotycząca prowadzonych i planowanych prac w roku bieżącym.

Zmiany w Prawie budowlanym w 2008 r.

W ramach ustaw uchwalonych w ubiegłym roku zmieniających ustawę Prawo budowlane należy wymienić:

1. Ustawę z dnia 26 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane (Dz.U. nr 145, poz.914)
   - obowiązuje od 23 sierpnia 2008 r.
2. Ustawę z dnia 8 października 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane (Dz.U. nr 206, poz.1287)
   - obowiązuje od 6 grudnia 2008 r.
3. Ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz.1227)
   - obowiązuje od 15 listopada 2008 r.
4. Ustawę z 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów oraz ustawy – Prawo budowlane (Dz.U. nr 210, poz.1321)
   - obowiązuje od 13 grudnia 2008 r.

Ad. 1

Ustawa z dnia 26 czerwca 2008 r. wprowadziła zmiany w art.37 polegające na wydłużeniu okresu obowiązywania pozwolenia na budowę.
Zgodnie z nowym brzmieniem ust.1 ww. artykułu decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa, jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed upływem 3 lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna lub budowa została przerwana na czas dłuższy niż 3 lata. Zasada ta obowiązuje również w odniesieniu do spraw wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 23 sierpnia 2008 r. W przypadku dużych inwestycji pozwolenie na budowę wygasa i konieczne jest przeprowadzenie ponownego postępowania administracyjnego w celu uzyskania nowej decyzji o pozwoleniu na budowę.

Ad. 2

Przedmiotowa nowelizacja stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2007 r. (Dz.U. nr 247, poz.1844), w którym orzeczono o niezgodności art.48 ust.2 pkt 1 lit.b i art.48 ust.3 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane, w częściach obejmujących wyrażenie „w dniu wszczęcia postępowania”.
Dlatego też zakres nowelizacji ogranicza się do zmiany wskazanego art.48 polegającej na skreśleniu w ust.2 w pkt 1 lit.b i w ust.3 pkt 1 wyrażenia „w dniu wszczęcia postępowania”.
W konsekwencji sprawca samowoli budowlanej ubiegający się o jej legalizację, w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania terenu, musi przedstawić ostateczną decyzję o warunkach zabudowy, ale bez względu na termin jej uzyskania.

Ad. 3

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko wprowadziła bardzo istotne zmiany do ustawy – Prawo budowlane w związku z koniecznością uwzględnienia zarzutów Komisji Europejskiej dotyczących naruszenia postanowień Dyrektywy Rady 85/337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne oraz Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.
W konsekwencji wprowadzone zostały do ustawy – Prawo budowlane wymagania, że wszystkie przedsięwzięcia, dla których, zgodnie z przepisami o ochronie środowiska, konieczne jest przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, wymagają pozwolenia na budowę. Wykluczona została zatem istniejąca dotychczas w polskim prawie możliwość realizacji przedsięwzięcia podlegającego procedurze oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, niewymagającego pozwolenia na budowę, na podstawie zgłoszenia, będącego de facto „milczącą zgodą” na podjęcie prac budowlanych. „Zezwolenie na inwestycję” w rozumieniu dyrektywy 85/337/EWG musi mieć formę decyzji administracyjnej.
Wprowadzono również regulacje, zgodnie z którymi do postępowania w sprawie wydania pozwolenia na budowę w zakresie procedury oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko mają zastosowanie przepisy ustawy o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Ad. 4

Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów oraz ustawy – Prawo budowlane wprowadziła do ustawy – Prawo budowlane zmiany dwojakiego rodzaju. Po pierwsze są one konsekwencją zmian w ustawie o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów i wdrożenia w tym zakresie postanowień dyrektywy 2005/36/WE (zmiana brzmienia art.12a ustawy – Prawo budowlane). Po drugie są one związane z przygotowanym przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego projektem e-Nadzór, realizowanym z udziałem środków unijnych.

Nowe regulacje przewidują znacznie szersze niż do tej pory udostępnienie informacji zawartych w prowadzonych przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego rejestrach: osób posiadających uprawnienia budowlane, rzeczoznawców budowlanych, ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej.

Ponadto zmiana brzmienia art.59d ust.1 przez dodanie ust.1a umożliwia przekazywanie protokołu z obowiązkowej kontroli w formie elektronicznej, dzięki czemu nie jest koniecznym sporządzanie trzeciego egzemplarza protokołu.

Należy zwrócić również uwagę, że nowelizacja wprowadziła nowe brzmienie art.88a, w którym został pominięty dotychczasowy ust.1a (wprowadzony ustawą z dnia 10 maja 2007 r. zmieniającą Prawo budowlane w związku z „katastrofą w Katowicach”) dający kompetencje GINB do wydawania poleceń wojewódzkiemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego.

Zmiany Prawa budowlanego w 2009 r.

W ubiegłym roku, pomimo zapowiedzi i składanych wielokrotnie deklaracji, nie zostały zakończone prace dotyczące najważniejszych zmian ustawy – Prawo budowlane, związane z zapowiadanymi uproszczeniami polegającymi m.in. na zniesieniu obowiązku uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na budowę.

Zmiany te są ujęte, o czym informował we wspomnianym na wstępie artykule dr Jerzy Dylewski, w dwóch procedowanych projektach, a mianowicie – w projekcie sejmowym /komisyjnym/ oraz w projekcie rządowym.

Prace nad projektem sejmowym zostały zakończone na 40 posiedzeniu Sejmu w dniu 22 kwietnia. Sejm rozpatrzył poprawki Senatu, popierając większość z nich, ale o charakterze porządkowym. Odrzucono natomiast te poprawki senackie, które zdaniem komisji były niezgodne z prawem unijnym.
Posłowie nie zgodzili się również na skrócenie z 6 do 3 miesięcy vacatio legis ustawy. Senat proponował, aby nowe przepisy zaczęły obowiązywać po upływie 3 miesięcy.

Nowela została przekazana do podpisu prezydenta. Prezydent jednak ustawy nie podpisał lecz skierował do Trybunału Konstytucyjnego ze względu na przepisy zastępujące decyzje administracyjne pozwolenia na budowę i użytkowanie rejestracją. Trudno oczywiście przewidywać w jakim terminie i jakie będzie rozstrzygnięcie Trybunału.

Biorąc powyższe pod uwagę, na szczegółową analizę zmian Prawa budowlanego będzie z pewnością wystarczająco dużo czasu również na łamach „Buduj z Głową”.

Należy również pamiętać, iż jest jeszcze projekt rządowy, który od dłuższego czasu oczekuje na rozpatrzenie przez Radę Ministrów, przy czym jego ostateczny kształt nie jest przesądzony, gdyż został co prawda uzgodniony z Komisją Europejską, ale nie został przyjęty przez Radę Ministrów. Projekt ten również przewiduje zastąpienie pozwolenia na budowę i użytkowanie rejestracją. Nie można zatem wykluczyć, iż projekt rządowy będzie musiał być zmieniony ze względu na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. Wówczas zostanie skierowany do Sejmu i może w istotny sposób zmienić obecnie uchwaloną ustawę.

Dodatkowo sprawę komplikuje fakt, że nie są to jedyne zmiany w Prawie budowlanym w 2009 roku.

Na początku roku została uchwalona ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. nr 31, poz.206), która obowiązuje od 1 kwietnia 2009 r.
Wprowadziła ona nowe brzmienie art.87 ust.1, zgodnie z którym Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego powołuje i odwołuje Wojewoda, za zgodą Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Jednocześnie ustawa uchyla przepis art. 87 ust.2.

Ponadto w Sejmie znajdują się następujące projekty ustaw:

Wymieniony wyżej projekt sejmowy (druk 1225) przewiduje wyłączenie z zakresu stosowania ustawy przenośnych urządzeń rozrywkowych; modyfikuje definicję tymczasowego obiektu budowlanego poprzez usunięcie strzelnic, urządzeń rozrywkowych i barakowozów z przykładowego wyliczenia obiektów budowlanych niepołączonych trwale z gruntem.

O wiele większe znaczenie ma projekt rządowy, który wpłynął do sejmu 31 marca i jest procedowany jako projekt mający na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej.
Proponowane rozwiązania uzupełniają oraz zmieniają wprowadzone ustawą z dnia 19 września 2007 r. (o zmianie ustawy – Prawo budowlane) regulacje, które nie wypełniają właściwie i wyczerpująco ustaleń dyrektywy 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.

Projekt zawiera treści bardzo istotne i ważne dla wszystkich zainteresowanych problematyką sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków. Między innymi w projekcie usunięto istniejące nieprawidłowości i doprecyzowano określenie sytuacji, w których powstaje obowiązek sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego.

W projekcie proponuje się jednoznaczne doprecyzowanie obowiązku sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej lokali mieszkalnych również w budynkach z instalacją centralnego ogrzewania zasilaną z kotłowni zlokalizowanej w budynku lub poza nim, umożliwiając jednocześnie sporządzanie świadectwa charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego w takim budynku w oparciu o świadectwo charakterystyki energetycznej budynku, o którego udostępnienie nieodpłatnie zwrócić może się właściciel lokalu mieszkalnego do właściciela lub zarządcy budynku. Z kolei opracowanie świadectw charakterystyki energetycznej lokali mieszkalnych należących do grupy lokali mieszkalnych o jednakowych rozwiązaniach konstrukcyjno-materiałowych, instalacyjnych i takim samym stopniu zużycia, będzie możliwe w oparciu o ocenę energetyczną innego lokalu mieszkalnego z tej grupy.

W projekcie, w odpowiedzi na liczne wystąpienia środowiska inżynierów, niemających ukończonych studiów magisterskich, lecz posiadających kwalifikacje i doświadczenie z tytułu wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie projektowania, wprowadzono zapis umożliwiający zrównanie tych osób z osobami posiadającymi studia magisterskie oraz uprawnienia budowlane do projektowania przy automatycznym nadawaniu uprawnień do sporządzania charakterystyki energetycznej. Powyższą zmianą proponuje się nadanie z mocy prawa uprawnień inżynierom kierunków: architektura, budownictwo, inżynieria środowiska, energetyka lub pokrewnych, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym.

Ponadto w projekcie proponuje się wprowadzenie reguł postępowania, zasad niezależności oraz odpowiedzialności zawodowej dla osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej. Określono sytuacje prawne, w wyniku których następuje utrata uprawnień do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej oraz wpis do tzw. rejestru negatywnego, stanowiącego informację publiczną o osobach, które takie uprawnienia utraciły, a także dodano przepisy nakładające na osobę sporządzającą świadectwo charakterystyki energetycznej obowiązki związane z udostępnianiem, sporządzaniem i przechowywaniem świadectwa oraz działalnością osób sporządzających świadectwo charakterystyki energetycznej. W przepisie tym na osoby sporządzające świadectwo charakterystyki energetycznej nałożono obowiązek przechowywania świadectw, określono standardy dla czynności związanych z ich sporządzeniem oraz nałożono obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i określono jego warunki.

W projekcie ustawy proponuje się wprowadzenie zasady, iż osoba sporządzająca świadectwo charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową nie może być jednocześnie uczestnikiem procesu budowlanego, wykonawcą robót budowlanych, właścicielem i zarządcą tego budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową, lub właścicielem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Proponowane w projekcie regulacje mają zatem rzeczywiście bardzo istotny charakter, co oznacza, pamiętając procedowanie ustawy z 2007 r., że obecny projekt będzie budził szereg kontrowersji i dyskusji. W czasie pierwszego czytania w Komisji Infrastruktury szczególne kontrowersje dotyczyły proponowanych rozwiązań o obowiązkowych ubezpieczeniach i pozbawieniu uczestników procesu budowlanego możliwości wystawiania świadectw charakterystyki energetycznej.

W związku z powyższym trudno przewidzieć jaki będzie ostateczny kształt ustawy po pracach w Komisjach Sejmowych. Można natomiast zaryzykować twierdzenie, iż ustawa ta powinna zostać stosunkowo szybko uchwalona.

Na zakończenie warto ponadto zaznaczyć, że oprócz opisanych prac nad nowelizacją ustawy – Prawo budowlane, mogą pojawić się w bieżącym roku także inne projekty. Są między innymi formułowane propozycje, aby przywrócić regulacje umożliwiające uzyskiwanie uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych przez techników budowlanych.

Podsumowanie

Opisane powyżej w zestawieniu dokonane i proponowane zmiany do ustawy – Prawo budowlane (najczęściej pod szczytnymi hasłami usuwania barier inwestycyjnych i biurokratycznych oraz racjonalizacji budowlanych procesów inwestycyjnych) nie oznaczają jednakże osiągnięcia ambitnych celów i zamierzeń. Częstotliwość tych zmian (nie wolno zapominać o kilkudziesięciu nowelizacjach wprowadzonych od 1994 r.) i często brak możliwości właściwej koordynacji prowadzonych prac, powodują że trudno jest dzisiaj uznać Prawo budowlane za spójny, czytelny i odpowiadający aktualnym potrzebom akt prawny. Nadszedł czas, aby w sposób spokojny i konsekwentny (ponad wszelkimi podziałami) przystąpić do opracowania nowego Prawa budowlanego, tak jak to zrobiono w przypadku ustawy dotyczącej zamówień publicznych.