Ochrona budynków mieszkalnych przed hałasem i drganiami

Z hałasem jest tak jak z plotką, jeśli wypuścisz ją ze źródła to zaczyna żyć własnym życiem i trudna jest do opanowania.

Podstawą prawną określającą ochronę przed hałasem i drganiami jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie^[2], oraz polska Norma PN-87/B-02151/02^[5].

W § 323.1. rozporządzenia stwierdza się, że

budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby poziom hałasu, na który będą narażeni użytkownicy lub ludzie znajdujący się w ich sąsiedztwie, nie stanowił zagrożenia dla ich zdrowia, a także umożliwiał im pracę, odpoczynek i sen w zadowalających warunkach;

a w § 325.1 – że

budynki mieszkalne (...) należy sytuować w miejscach najmniej narażonych na występowanie hałasu i drgań, a jeżeli one występują i poziomy ich przekraczają wartości dopuszczalne, określone w przepisach o ochronie przed hałasem i drganiami, należy stosować skuteczne zabezpieczenia,

oraz w § 326.1. stwierdza się, że

poziom hałasu oraz drgań przenikających do pomieszczeń w budynkach mieszkalnych (...) nie może przekraczać wartości dopuszczalnych, określonych w Polskich Normach dotyczących ochrony przed hałasem pomieszczeń w budynkach oraz oceny wpływu drgań na ludzi w budynkach.

W § 327 pojawia się stwierdzenie:

zabrania się sytuowania przy pomieszczeniach mieszkalnych pomieszczeń technicznych o szczególnej uciążliwości,

natomiast

instalacje i urządzenia, stanowiące techniczne wyposażenie budynku mieszkalnego (...) nie mogą powodować powstawania nadmiernych hałasów i drgań uniemożliwiających ochronę użytkowników pomieszczeń przed ich oddziaływaniem.

 i dalej:

Sposób posadowienia urządzeń (...) oraz ich połączenia z przewodami i elementami konstrukcyjnymi budynku, jak również sposób połączenia poszczególnych odcinków przewodów między sobą i elementami konstrukcyjnymi budynku, powinien zapobiegać powstawaniu i rozchodzeniu się hałasów i drgań do pomieszczeń podlegających ochronie lub do otoczenia budynku. Ściany i stropy oraz inne elementy pomieszczeń technicznych (...) w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych (...) powinny mieć konstrukcję uniemożliwiającą przenikanie z tych pomieszczeń hałasów i drgań do pomieszczeń wymagających ochrony.

Normy hałasu i drgań mechanicznych

Zgodnie z dyrektywą unijną dotyczącą hałasu 2002/49/WE^[1] oraz stosownymi rozporządzeniami i normami sanitarnymi – równoważny poziom dźwięku A przenikającego do pomieszczeń mieszkalnych od wszystkich źródeł hałasu łącznie nie powinien przekraczać poziomu 40 dB(A) w ciągu dnia (6⁰⁰- 22⁰⁰) odniesionego do najniekorzystniejszych 8 godzin i 30 dB(A) w ciągu nocy (22⁰⁰- 6⁰⁰) odniesionego do najniekorzystniejszej półgodziny, natomiast w kuchni i pomieszczeniach sanitarnych odpowiednio: 45 dB(A) i 35 dB(A).

Natomiast poziom dźwięku A przenikającego do pomieszczeń mieszkalnych od wyposażenia technicznego budynku oraz innych urządzeń w budynku i poza budynkiem, odpowiednio: 35 dB(A) i 25dB(A), oraz 40 dB(A).

Maksymalny poziom dźwięku A w odległości 1 m od urządzenia zainstalowanego w pomieszczeniu technicznym zlokalizowanym w budynku mieszkalnym nie może przekraczać 65 dB(A) w węźle cieplnym z pracującymi pompami oraz w przestrzeni nad dachem budynku z pracującymi wentylatorami dachowymi (dotyczy całej doby).

Poziom drgań mechanicznych (przyspieszenie drgań mechanicznych) dla ekspozycji dziennej, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych (X, Y, Z) z uwzględnieniem właściwych współczynników o oddziaływaniu ogólnym na organizm ludzki, przekazywanych do organizmu jako całości przez stopy lub części tułowia (w szczególności miednicę lub plecy) nie powinien przekraczać 0,8 m/s².

Poziom hałasu przenikającego do pomieszczeń mieszkalnych

Z badań dokuczliwych hałasów wynika, że hałas instalacyjny (od urządzeń stacjonarnych zainstalowanych w budynkach mieszkalnych lub poza budynkiem) przenikający do pomieszczeń mieszkalnych jest gorzej tolerowany niż np. hałas komunikacyjny nawet o większych poziomach.

Pomiar poziomu hałasu

Zgodnie z nadal obowiązującą normą PN-87/B-02151/02, ocenę hałasu w budynkach przeprowadza się za pomocą jednoliczbowego wskaźnika oceny poziomu dźwięku A zwanego równoważnym poziomem dźwięku A, w porze dziennej określonego dla najniekorzystniejszych 8 godzin i w porze nocnej odniesionego do najniekorzystniejszej pół-godziny (czasy oceny T). Przy pomiarach należy uwzględniać poziom tła akustycznego, który waha się zazwyczaj w granicach 28÷32 dB(A), ponieważ jego poziom wpływa na możliwość dokonywania oceny hałasu (minimalna różnica pomiędzy zmierzonym poziomem dźwięku A, a poziomem tła akustycznego nie może być mniejsza niż 3 dB, aby można było dokonywać tej oceny).

Pomiary poziomu hałasu wykonuje się zazwyczaj całkującym miernikiem poziomu dźwięku o klasie dokładności 1 z mikrofonem elektrostatycznym posiadającym ważne świadectwo uwierzytelnienia; pomiary drgań (wibracji) oddziaływujących na człowieka i konstrukcję budynku – miernikiem drgań mechanicznych (także z ważnym świadectwem uwierzytelnienia).

Przykład

Przykładowe wyniki pomiarów równoważnego poziomu dźwięku A [L_Aeq] {poziom emitowanego hałasu w pomieszczeniach kotłowni węglowej usytuowanej w szczycie budynku mieszkalnego i częściowo w jego piwnicach – rzędu 85 dB(A)} w wybranych pomieszczeniach mieszkalnych kształtuje się następująco:

- mieszkanie na parterze	– 48 ÷ 50 dB(A)	(dzień)	i   42 ÷ 45 dB(A) (noc),
- mieszkanie na I piętrze	– 37 ÷ 40 dB(A)	(dzień)	i   40 ÷ 46 dB(A) (noc),
- mieszkanie na II piętrze	– rzędu 45 dB(A)	(dzień)	i   40 ÷ 45 dB(A) (noc).

Wyłączenie wentylatora powoduje spadek mierzonego poziomu hałasu o 5÷10 dB(A).

Wynika z tego, że tylko w pomieszczeniach mieszkalnych na I piętrze w porze dziennej, poziom hałasu jest na granicy wartości dopuszczalnej, natomiast średnio w pomieszczeniach na parterze przekracza tę wartość o 10 dB, a na II piętrze o 6 dB. W porze nocnej przekroczenia te wynoszą odpowiednio 16 dB, 18 dB i 15 dB przy włączonym wentylatorze. Wyłączenie wentylatora zmniejsza poziom emitowanego dźwięku odpowiednio o 4 dB, 10 dB i 5 dB. Taki stan rzeczy wymaga natychmiastowych przedsięwzięć zmierzających do maksymalnego, możliwego technicznie obniżenia poziomu hałasu emitowanego przez urządzenia technologiczne kotłowni.

Zmierzony poziom drgań w tych samych pomieszczeniach mieszkalnych jest odczuwalny, ale nie przekracza wartości dopuszczalnej i wynosi we wszystkich kierunkach (osiach X, Y, Z) od 0,01 do 0,03 m/s². Włączanie i wyłączanie się wentylatora nie ma istotnego wpływu na zmianę poziomu przyspieszenia drgań mechanicznych. Poziom drgań rurociągu w kotłowni w kierunku osi X – 0,29 m/s²; w kierunku osi Y – 0,05 m/s² i w kierunku osi Z – 0,34 m/s².

Źródłem hałasu i drgań przenikających do pomieszczeń mieszkalnych są urządzenia technologiczne kotłowni, które włączają się i wyłączają w cyklu 30 min praca i 15 min postój. Kotłownię w roku 2006 poddano modernizacji – zarówno samych pomieszczeń kotłowni, jak i wyposażenia technologicznego.

W projekcie modernizacji i przebudowy kotłowni stwierdzono, że budynek kotłowni jest oddylatowany od budynku mieszkalnego, jednak część urządzeń technologicznych umieszczono w piwnicach budynku mieszkalnego, co pogorszyło standard mieszkań. Projekt architektoniczno-budowlanym przewiduje posadowienie cyklonu na fundamencie odizolowanym od posadzki oraz posadowienie pomp na amortyzatorach gumowych, na fundamencie tylko oddylatowanym od posadzki. Na ścianach i w części spodniej dachu w projekcie przewidziano zamontowanie ekranów dźwiękochłonnych z wełny mineralnej lub zastosowanie gotowych ekranów akustycznych. W każdym projekcie zawarta jest uwaga dotycząca przestrzegania warunków technicznego odbioru robót budowlano-montażowych oraz instalacji grzewczych i kotłowych.

Podsumowanie

Można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, iż projektanci poszczególnych branż mają świadomość występujących zagrożeń dotyczących zdrowia mieszkańców wynikających z emisji hałasu i drgań mechanicznych, chociaż rzadko powołują się na obowiązujące wymagania ustawowe. Jednakże nagminnie błędnie projektują np. wywietrzaki dachowe oraz wyrzutnie ciepłego powietrza w pobliżu okien pomieszczeń mieszkalnych. Z tego względu hałas przez nie emitowany przenika bezpośrednio przez otwory okienne, szczególnie na najniższych kondygnacjach.

Wykonawca (nawet niezależnie od wymagań projektowych) powinien w taki sposób wykonywać roboty budowlane i instalacyjne, aby poziom hałasu i drgań, na które będą narażeni lokatorzy mieszkań, nie stanowił zagrożenia dla ich zdrowia, a także umożliwiał im pracę, odpoczynek i sen w zadawalających warunkach. Niestety wykonawcy często nie wykonują w ogóle wyciszenia w pomieszczeniach kotłowni i w piwnicach budynku mieszkalnego, w których umieszczane są urządzenia technologiczne. Zazwyczaj mocują bezpośrednio do konstrukcji budynku urządzenia emitujące drgania mechaniczne (np. pompy ładujące mocowane sztywno do ściany budynku mieszkalnego). Nie izolują także przewodów od elementów konstrukcyjnych budynku, co powoduje propagację hałasu materiałowego po całej konstrukcji budynku mieszkalnego, czego dowodem jest zazwyczaj wysoki poziom hałasu także na wyższych kondygnacjach.

Stacje sanitarno-epidemiologiczne informują o rosnącej liczbie skarg na hałas i drgania instalacyjne (urządzenia wentylacyjne, pompy, agregaty, windy, urządzenia wodno-kanalizacyjne) uznawane za uciążliwe w środowisku zamieszkania. Modernizacja kotłowni, i hydrowęzłów wcale nie wiąże się z poprawą komfortu w środowisku zamieszkania, mimo stosowania nawet nowoczesnych urządzeń technologicznych. Wynika to z faktu stosowania urządzeń o większych mocach i wydajności (likwiduje się kilka małych kotłowni, a modernizuje się jedną kotłownię zwiększając jej moc), co wiąże się z emisją wyższego poziomu hałasu i drgań.

W najbliższym czasie należy liczyć się ze wzrostem wymagań w odniesieniu hałasu od rządzeń zainstalowanych w budynkach. Wynika to ze wzrostu oczekiwań społecznych i wymagań w stosunku do komfortu mieszkań, zwłaszcza w nowym budownictwie. Ponadto rozważa się wprowadzenie także w Polsce klasyfikacji akustycznej budynków mieszkalnych, z której wynikać będą klasy komfortu akustycznego. Im wyższa klasa komfortu akustycznego, tym niższe dopuszczalne poziomy hałasu, zarówno od urządzeń wyposażenia technicznego budynku, jak i przenikającego do pomieszczeń ze środowiska.

Poza tym zgodnie z zaleceniami norm europejskich dotyczących metod pomiaru hałasu od urządzeń wyposażenia technicznego budynku (które wcześniej, czy później będą w Polsce obowiązywać) będzie kontrolowany poziom hałasu przenikającego do pomieszczeń mieszkalnych z tych źródeł i to w przypadku hałasu nie tylko w paśmie słyszalnym, ale także w paśmie infradźwiękowym. Dotychczas obowiązujące normy krajowe dotyczące metod pomiaru dźwięku A i drgań mechanicznych w budynkach mieszkalnych i dopuszczalnych wartości poziomu hałasu i wibracji też zostaną znowelizowane.

Z tego względu projektanci i wykonawcy (nowe inwestycje oraz modernizacje) będą zmuszeni do stosowania nowych metod projektowych i wykonawczych, które zapobiegać będą pogarszaniu komfortu w środowisku zamieszkania spowodowanego hałasem i drganiami mechanicznymi, których źródłem będą urządzenia technologiczne związane z budynkiem.

Przepisy

^[1] DYREKTYWA 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku

^[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst ujedn. na podstawie Dz.U. z 2002r. nr 75, poz.690, z 2003r. nr 33, poz.270 i z 2004r. nr 109, poz.1156) – dz.IX – Ochrona przed hałasem i drganiami

^[3] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz.U. nr 8, poz.81)

^[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 212, poz.1769)

^[5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzanie map akustycznych, oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami (Dz.U. z 2007r. nr 1, poz.8)

^[6] PN-87/B-02151/02 – Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości dźwięku w pomieszczeniach

^[7] EN ISO 16032 - Acoustics – Measurement of Sound Pressure Ravel from Service Equipment in Building – Engineering method