Przedmiar i kosztorys fundamentów krok po kroku

Co powinniśmy wiedzieć o fundamentach przed przystąpieniem do ich przedmiarowania i kosztorysowania? Na początku powinniśmy rozpoznać pełen zakres informacji o charakterze technicznym, materiałowym i technologicznym, które będą nam potrzebne do prawidłowego przygotowania przedmiaru i kosztorysu robót (w tym tych związanych z wykonaniem elementów posadowienia).
Informacje te będą wynikać z dokumentacji projektowej, a głównie z projektu wykonawczego w przypadku, gdy wykonanie robót budowlanych wymaga uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia robót budowlanych, do których dołącza się projekt budowlany. Zgodnie z przepisami [1], projekt wykonawczy ma bowiem stanowić uzupełnienie i uszczegółowienie projektu budowlanego w zakresie i stopniu dokładności, który jest niezbędny do: sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych.

Czego dowiemy się z projektu?

Zatem z projektu wykonawczego możemy odczytać informacje lub dane, które będą potrzebne do przedmiarowania i kosztorysowania, m.in.:

• parametry materiałów zaprojektowanych do wykonania elementu robót – np. beton konstrukcyjny C20/25, pręty zbrojenia ze stali klasy AIII-N gatunku B500SP do wykonania ław, stóp fundamentowych itd.,
• projektowaną technologię wykonania elementu robót – np. monolityczne ławy, stopy i ściany fundamentowe wykonywane w deskowaniu tradycyjnym lub systemowym (inwentaryzowanym),
• geometrię elementu konstrukcyjnego – np. grubość (25 / 30 cm) i wysokość ściany fundamentowej (do 3 /4 / 6 / 8 m), rodzaj i szerokość ławy (przekrój prostokątny / schodkowy / trapezowy, przy szer. do 0,6 / 0,8 / 1,3 / 2,0 / 2,5 m lub ponad 1,3 / 2,0 / 2,5 m) albo rodzaj i objętość stopy fundamentowej (przekrój prostokątny / schodkowy / trapezowy / szklankowo-trapezowy (tzw. kielichowy), przy objętości do 0,5 / 1,5 / 2,5 m³ lub ponad 2,5 m³).

Ponadto warto rozpoznać informacje o szerokości i długości budynku oraz wysokości kondygnacji przyziemia, żeby móc określić sposób transportu betonu i pozostałych materiałów budowlanych oraz elementów deskowania systemowego w zależności od lokalizacji danego elementu robót, przewidzianego do wykonania w dokumentacji projektowej.

W przypadku, gdy opracowywane są specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych (STWiORB), ważne jest również rozpoznanie zapisów dotyczących obmiarów robót i podstaw płatności. Przykładowo, jeśli w STWiORB odpowiadającej robotom betonowym/żelbetowym zapisano, że:

• jednostką obmiarową dla ław fundamentowych jest m³ objętości, a dla ścian fundamentowych m² powierzchni, to ilości robót budowlanych związanych z wykonaniem ww. elementów posadowienia powinny zostać ustalone we właściwej jednostce,
• cena jednostkowa (Cj) wykonania 1 m³ fundamentów ma obejmować: wykonanie deskowania, ułożenie zbrojenia zgodnie z projektem, betonowanie, pielęgnację betonu, demontaż deskowania, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej i wykonanie badań przewidywanych dokumentacją projektową dla posadowienia fundamentów, to w ramach ustalonej Cj roboty powinny zostać uwzględnione wszystkie składniki kosztów związane z realizacją i późniejszym rozliczeniem ww. robót podstawowych (w tym również izolacyjnych i zbrojarskich), robót tymczasowych oraz prac towarzyszących.

Opis przykładu obliczeniowego

Nasz przykład obliczeniowy będzie dotyczył przedmiarowania i kosztorysowania zaprojektowanych wykonawczo elementów posadowienia bezpośredniego czterokondygnacyjnego, niepodpiwniczonego budynku kubaturowego o przeznaczeniu biurowym.
Zgodnie z opisem technicznym fundamentów w projekcie branży konstrukcyjnej, który przedstawiono w publikacji [2], elementy posadowienia zaprojektowano jako:

• monolityczne stopy żelbetowe pod słupami,
• monolityczne ławy fundamentowe pod ścianami murowanymi.

Parametry podstawowych materiałów konstrukcyjnych to: beton kl. C25/30 oraz żebrowane pręty zbrojenia ze stali kl. AIII-N, gatunki B500SP (stal spajalna o śr. pręta #16) i RB500 (niespajalna o śr. pręta #6).
Na rys. 1 pokazano sposób zbrojenia stopy fundamentowej słupa środkowego wkładkami o numerach od 1 do 3 (nr rys. K7 wg [2]).

Kolorem czerwonym na rys. 1 zaznaczono parametry materiałowe, które będą niezbędne przy wycenie kosztorysowej robót (w tym przypadku: informacja o podkładzie betonowym gr. 16 cm do wykonania pod stopą fundamentową oraz klasy betonów i gatunki stali w podziale względem średnic prętów zbrojenia). Dodatkowo w niebieskiej ramce oznaczono robotę izolacyjną konieczną do wykonania po ułożeniu warstwy chudego betonu a przed przystąpieniem do dalszych prac związanych z wykonaniem konstrukcji stopy fundamentowej. W naszym przykładzie obliczeniowym skupimy się wyłącznie na zakresie podstawowych robót konstrukcyjnych, dlatego w przedmiarze i kosztorysie roboty izolacyjne przywołane na rys. 1 zostaną pominięte.

Wykaz stali zbrojeniowej na wykonanie 8 szt. stóp fundamentowych w technologii monolitycznego budownictwa betonowego (TMBB) przedstawia rys. 2.

Jeśli chodzi o pozostałe parametry (założenia), istotne z punktu widzenia przedmiarowania i kosztorysowania robót, to w naszym przykładzie uwzględnimy:

• jednostki obmiarowe charakterystyczne dla agregacji procesów roboczych na poziomie elementu robót lub robót prostych, wynikające z zastosowanych podstaw rzeczowych (a nie wg przyjętego stopnia agregacji robót zdefiniowanego w STWiORB),
• transport betonu z użyciem pompy,
• wariant deskowania tradycyjnego lub systemowego,
• wariant przygotowania i montażu zbrojenia elementów budynków lub montażu dostarczonych prefabrykatów zbrojarskich.

Przedmiar robót – wariant 1

Przedmiar robót żelbetowych opracowano w pliku typu „Kosztorys” jako element składowy kosztorysu budowlanego obejmującego wykonanie następującego zakresu robót:

• podkłady betonowe na podłożu gruntowym (ułożenie chudego betonu),
• stopy fundamentowe żelbetowe (wykonanie deskowania, zbrojenie, betonowanie i rozdeskowanie gotowego elementu).

Podstawą techniczną przedmiaru i zarazem kosztorysu była dokumentacja projektowa (rys. K7 i zestawienie stali zbrojeniowej wg [2]) a podstawą rzeczową katalogi nakładów rzeczowych dostępne w bazie programu Norma EXPERT. We wszystkich wariantach przedmiaru uwzględniono dwa poziomy agregacji (scalenia) procesów roboczych, tj.: elementy robót (ER) i roboty proste (RP). Na etapie zliczania ilości robót zachowano również zasady przedmiarowania wskazane w podstawie katalogowej, która została wykorzystana w danej pozycji przedmiaru.

Na rys. 3 pokazano okno „Przedmiaru” w programie Norma EXPERT dla wariantu, w którym uwzględniono:

• transport betonu z użyciem pompy,
• deskowanie tradycyjne (z drewna tartacznego),
• pełne przygotowanie i montaż zbrojenia na placu budowy.

Podstawą rzeczową dla wszystkich robót uwzględnionych w przedmiarze jest KNR-W 2-02 „Konstrukcje budowlane” WACETOB, wyd. I 1997, w którym procesy robocze dotyczące wykonania deskowania i betonowania w przypadku poz. 2 (czerwona ramka), składają się na poziom scalenia odpowiadający elementowi robót (ER) z jednostką miary objętości m³.

Ponadto na rys. 3 zaprezentowano możliwość definiowania różnego rodzaju wierszy w pozycjach przedmiarowych. W kroku ❷ (niebieskie ramki, poz. 1 i 3) opisano w wierszach typu „Komentarz” formuły przedmiaru dla potrzeb obliczenia objętości stóp fundamentowych oraz tonażu stali zbrojeniowej. W komentarzach zapisano informacje o kolejności wpisywania danych odczytywanych z rysunków projektowych, które wprowadzono następnie do wierszy typu „Wyrażenie” przy obliczaniu wartości przedmiaru we wszystkich pozycjach od 1 do 4. Komentarze lub wyrażenia można również edytować w osobnym oknie, które wywołuje polecenie „Właściwości” po kliknięciu prawym klawiszem myszy na dany wiersz pozycji przedmiaru (rys. 4 z lewej). W kroku ❸ skorzystano natomiast z możliwości wstawienia przelicznika mas jednostkowych prętów stalowych do zbrojenia betonu, dostępnych pod prawym klawiszem myszy w edytowanym wierszu typu „Wyrażenie” (rys. 4 z prawej). Przy czym w przypadku stosowania przeliczników w jednostce [kg/m] do pozycji obejmujących wykonanie zbrojenia należy pamiętać o sprowadzeniu wartości do jednostki [t/m] poprzez podzielenie wartości wynikowej przez 1000 lub pomnożenie przez 10^-3 (zapis potęgowania w Normie EXPERT: 10^-3).

Warto również dodać, że opcje i funkcje wbudowane w program Norma EXPERT już na etapie wykonywania przedmiaru w pliku typu „Kosztorys”, pozwalają użytkownikowi:

• ustalić warianty technologiczne (materiałowo-sprzętowe) z odpowiadającymi im wartościami norm nakładów rzeczowych RMS oraz modyfikacje parametrów robót zgodne z założeniami kalkulacyjnymi ogólnymi i szczegółowymi dla nakładów rzeczowych podanych w danym katalogu i jego rozdziałach (rys. 5),

• porównywać wartości nakładów RMS z różnych katalogów przed wprowadzeniem pozycji do struktury przedmiaru/kosztorysu (patrz: opis rys. 3 i rys. 4 w artykule BzG 2/2024 [3]),
• dostosowywać dokładność obliczeń (zaokrągleń) jednostek obmiarowych zgodnie z wytycznymi Polskich Standardów Kosztorysowania Robót Budowlanych [4] z poziomu „Opcji kosztorysu” poprzez zakładkę „Dokładność” lub „Właściwości pozycji” – zakładka „Szczegóły obmiaru”, jeśli zmiana obejmuje jedną pozycję albo „Pozycja”, gdy wywołano właściwości dla wielu pozycji (rys. 6).

Przedmiar robót – wariant 2

Na rys. 7 pokazano okno „Przedmiaru” w programie Norma EXPERT dla wariantu, w którym uwzględniono:

• transport betonu z użyciem pompy,
• deskowanie inwentaryzowane (systemowe drobnowymiarowe),
• montaż prefabrykatów zbrojarskich dostarczonych na plac budowy.

Podstawą rzeczową dla wszystkich robót uwzględnionych w tej wersji przedmiaru jest KNNR 2 „Konstrukcje budowlane budownictwa ogólnego” (Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, 2001), w którym procesy robocze dotyczące wykonania deskowania, zbrojenia i betonowania w przypadku pozycji od 2 do 4 składają się na poziom scalenia odpowiadający robotom prostym (RP) z jednostkami miary: powierzchni – m², masy – t, objętości – m³. Przy czym tym razem w wierszu typu „Komentarz” w poz. 2 pokazano formułę przedmiaru dla potrzeb obliczenia powierzchni styku deskowania stóp fundamentowych z betonem.

Kosztorys wykonany metodą kalkulacji szczegółowej

W celu dokonania wyceny kosztorysowej w obu wersjach dla agregacji (scalenia) procesów roboczych na poziomach elementów robót (ER) i robót prostych (RP), przyjęto średni poziom cen środków produkcji budowlanej RMS wg bazy cenowej INTERCENBUD z 4 kwartału 2024 r. Na widoku narzutów (rys. 8) wczytano wartości wskaźników kosztów pośrednich (Kp = 71,0% [R+S]), zysku kalkulacyjnego (Z = 12,5% [R+S+Kp]) oraz kosztów zakupu (Kz = 6,9% [M]) wg cennika INTERCENBUD z tego samego kwartału.

Przed przystąpieniem do wyceny dokonano sprawdzenia wszystkich pozycji kosztorysowych oraz zestawień materiałów i sprzętu budowlanego (M, S) w celu:

• doprecyzowania parametrów materiałowych poprzez dopisanie informacji o średnicach odpowiednich wkładek zbrojenia oraz klasach betonu zwykłego z kruszywa naturalnego, który powinien zostać wyceniony z uwzględnieniem klasy C8/12 dla podkładu betonowego i C25/30 w przypadku stóp fundamentowych (rys. 9, krok ❶),
• ewentualnego połączenia pozycji sprzętowych w razie ich powielenia na zestawieniu.

Wyboru cennika dokonano w widoku „Nakłady” (rys. 9, krok ❶). Następnie wyceniono wszystkie pozycje zasobów dostępne na zestawieniach nakładów RMS przy wykorzystaniu opcji „Uaktualnij ceny w kosztorysie” (rys. 9, krok ❷).

Wyceny nakładów M i S dokonano poprzez dobór ich cen wg nazw i parametrów lub symboli (indeksów) klasyfikacyjnych ETO. Na rys. 10 pokazano okno wyboru nakładu dla pozycji sprzętowej widniejącej na zestawieniu „pompa do betonu na samochodzie”. Jest to nazwa ogólna sprzętu, natomiast poprzez informację o numerze indeksu ETO: 44141 jesteśmy w stanie doprecyzować, że wycenianą pompą jest ta o wydajności 60 m³/h, wyposażona w rurociąg długości 20 m. W kroku ❶ wskazano cenę wybranej pompy, a w kroku ❷ dokonano importu do kosztorysu ceny pozycji sprzętowej wraz z nazwą pompy pochodzącą z cennika.

Jeśli chodzi o wartości kosztorysów, to w przypadku uwzględnienia wariantów robót obejmujących:

1. transport betonu z użyciem pompy, deskowanie tradycyjne oraz pełne przygotowanie i montaż zbrojenia na placu budowy (pozycje oparte na podstawie rzeczowej KNR-W 2-02) otrzymano 30.925,43 zł netto (38.038,28 zł brutto z 23% VAT),
2. transport betonu z użyciem pompy, deskowanie systemowe drobnowymiarowe oraz montaż prefabrykatów zbrojarskich dostarczonych na plac budowy (pozycje oparte na podstawie rzeczowej KNNR 2) otrzymano 30.162,06 zł netto (37.099,33 zł brutto z 23% VAT).

Różnica między kosztorysami wynosi 763,37 zł netto (938,95 zł brutto). W tabeli zestawiono informacje o cenach jednostkowych i wynikowych wartościach robót.

W następnej części cyklu zajmiemy się przykładem przedmiarowania i kosztorysowania pionowych elementów żelbetowych (ścian i słupów) wykonywanych w TMBB z wykorzystaniem funkcji i opcji programu Norma EXPERT.