Zasady przedmiarowania robót w technologii monolitycznego budownictwa betonowego (TMBB)

W poprzednich częściach cyklu skupiliśmy się na przedstawieniu zakresu katalogów nakładów rzeczowych (KNR) do robót żelbetowych dostępnych w bazie normatywnej programu Norma EXPERT oraz na omówieniu zagadnienia związanego ze stopniem zagregowania (połączenia lub scalania) procesów roboczych powiązanych ze sobą technologicznie. W podsumowaniu odcinka trzeciego wskazano m.in., że cena kosztorysowa robót lub obiektów budowlanych może być określona na różnym poziomie agregacji, tj.: robót prostych, elementu, asortymentu, rodzaju lub grupy robót czy obiektu. W tym artykule omówimy zasady przedmiarowania wybranego zakresu robót realizowanych w TMBB w budownictwie ogólnym, odnosząc się przy tym do przyjętego stopnia agregacji procesów roboczych w danym katalogu nakładów rzeczowych.

Gdzie szukać zasad przedmiarowania w KNR?

Katalogi nakładów rzeczowych składają się nie tylko z tablic objętych danym katalogiem (zawierających dane o wielkości norm nakładów rzeczowych dla robocizny, materiałów i sprzętu budowlanego niezbędnych do wykonania jednostki produkcji budowlanej). Standardowo, układ katalogu dzieli się na część opisową oraz część zawierającą tablice. W części opisowej znajdziemy założenia ogólne odnoszące się do wszystkich tablic objętych danym katalogiem oraz założenia szczegółowe, które dotyczą tablic w określonych rozdziałach katalogu.

Założenia ogólne odnoszą się do przepisów i wytycznych budowlanych, a także do obowiązujących (na czas wydania lub aktualizacji katalogu) polskich norm. Tu możemy również zapoznać się z ogólnymi założeniami kalkulacyjnymi dla nakładów rzeczowych, które podane są w katalogu. Najczęściej spotykanym układem założeń ogólnych katalogu jest podział na dwie podstawowe części: Warunki techniczne wykonania robót oraz Założenia kalkulacyjne.

Założenia szczegółowe poprzedzają tablice z nakładami danego rozdziału katalogu i zawierają najczęściej informacje o:

1. zakresie stosowania nakładów rzeczowych,
2. założeniach kalkulacyjnych wynikających ze specyfiki robót danego rozdziału,
3. warunkach technicznych wykonania elementów i robót, które zostały pominięte w opisie założeń ogólnych,
4. zasadach przedmiarowania,
5. warunkach specjalnych.

Stosując powyższą systematykę przywoływania informacji w założeniach szczegółowych do poszczególnych rozdziałów katalogu, zasady przedmiarowania są podawane najczęściej w pkt 4. Przykładowy widok okna wstawiania pozycji w programie Norma EXPERT z wywołanym panelem obejmującym Zasady przedmiarowania dla rozdz. 02 (Konstrukcje betonowe i żelbetowe monolityczne) KNR 2-02 Konstrukcje budowlane [ORGBUD wyd. spec. 1998] pokazano na rys. 1 (czerwona ramka). Panel ten, podobnie jak panele Nakłady oraz Opis są dostępne dla użytkownika Normy EXPERT pod przyciskiem Lista paneli w lewym dolnym rogu okna wstawiania pozycji (rys. 1 – ramka zielona).

Zasady przedmiarowania według KNNR 2

W poprzednim artykule, na przykładzie wykonania prostokątnej ławy fundamentowej żelbetowej o szer. do 0,6 m, określiliśmy stopień agregacji (połączenia lub scalania) procesów roboczych. Rozważyliśmy kilka popularnych podstaw katalogowych.

W KNNR 2 „Konstrukcje budowlane budownictwa ogólnego” (wydanego przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów w 2001 r.) wskazano, że odpowiada on scaleniu czynności roboczych na poziomie robót prostych, czyli zespołu procesów roboczych dla określonej jednostki miary. Robotom wykonywanym w technologii monolitycznego budownictwa betonowego (TMBB) poświęcono rozdz. 01 – Konstrukcje betonowe i żelbetowe monolityczne, w zakres którego wchodzi 15 tablic (od 0101 do 0115, rys. 2).

W opisie założeń szczegółowych, w pkt 4 wyszczególniono m.in. następujące zasady przedmiarowania (fragment):
4.1. Deskowanie konstrukcji oblicza się w m² powierzchni styku deskowania z betonem.
4.2. Zbrojenie konstrukcji oblicza się w tonach według masy teoretycznej na podstawie dokumentacji projektowej (rysunki robocze lub zestawienia stali do zbrojenia betonu).
4.3. Elementy i konstrukcje betonowe i żelbetowe, dla których nakłady zostały ustalone na 1 m³ betonu w konstrukcji, oblicza się w m³ objętości brył geometrycznych poszczególnych elementów. Od tak obliczonej objętości nie potrąca się otworów, wnęk lub gniazd o kubaturze mniejszej niż 0,1 m³ każde oraz kubatury sfazowań o szer. skosu do 15 cm.
4.3.1. Objętość słupów, elementów i konstrukcji budynków oblicza się w m³, uwzględniając wysokość słupów pod stropy monolityczne od powierzchni fundamentów do wierzchu płyty górnego stropu lub dachu, z potrąceniem grubości płyt stropów i dachu.
4.3.2. Objętość podciągów stropowych oblicza się w świetle słupów lub wieńców. Objętość belek oblicza się w świetle słupów, podciągów lub wieńców, a belek wolnopodpartych – uwzględniając całkowitą ich długość wraz z oporami. Objętość wieńców oblicza się według wymiarów rzeczywistych, na podstawie dokumentacji projektowej. Obmurowanie wieńców uwzględnia się w ścianach, których wysokość oblicza się do wierzchu stropów, z potrąceniem objętości wieńców na ścianach. Z objętości belek, podciągów i wieńców odejmuje się objętość betonu wliczonego do płyty.
4.3.3. Objętość ścian prostych oblicza się przyjmując wymiary po osi ściany w świetle ograniczających je elementów jak: belek, słupów itp., z potrąceniem otworów w świetle betonów, których objętość każdego przekracza 0,1 m³.
4.3.4. Objętość płyt stropów monolitycznych oblicza się z uwzględnieniem części wpuszczonych w mur oraz objętości oparć na ścianach, belkach, itp.
(…)

Na podstawie analizy powyższych informacji możemy stwierdzić, że opis zasad przedmiarowania koresponduje wprost z przyjętym w rozdz. 01 katalogu KNNR 2 poziomem scalenia czynności roboczych na poziomie robót prostych. W przywołanych punktach od 4.1 do 4.3 opisu odniesiono się bowiem do wszystkich procesów roboczych składających się na kompleksowe wykonanie elementu żelbetowego danego rodzaju, w tym: deskowania, zbrojenia i betonowania elementów i konstrukcji budynków (np. słupów, belek, ścian prostych – tab. od 0101 do 0110 zaznaczone na rys. 2 czerwoną ramką).

Po drugie, zasady przedmiarowania sformułowane w przedstawiony powyżej sposób, są czytelne i jednoznaczne dla kosztorysanta lub osoby wykonującej przedmiar robót. Z ich opisu wynika m.in., że w przypadku obliczania jednostek przedmiarowych:

• (m²) deskowania, bez względu na jego rodzaj (deskowanie tradycyjne czy systemowe drobno- lub wielkowymiarowe), należy zliczać powierzchnię styku deskowania z betonem,
• (ton) zbrojenia konstrukcji lub (m³) objętości betonu, podstawą techniczną do obliczeń jest dokumentacja projektowa lub wymiary rzeczywiste,
• (m³) objętości betonu, sprecyzowano sposób przyjmowania do obliczeń wysokości słupów czy długości belek,
• (m³) objętości betonu, podano sytuacje, gdy należy lub nie należy potrącać (odejmować) objętości otworów, wnęk, gniazd lub grubości płyty stropowej.

Zasady przedmiarowania według KNR-W 2-02

KNR-W 2-02 „Konstrukcje budowlane” (wydany przez WACETOB w 2017 r.; wyd. VI/V 2017/2003) odpowiada scaleniu zespołu robót prostych dla określonej jednostki miary na poziomie elementu robót. Dlatego jako przykład objaśniający w poprzednim odcinku podano wykonanie 1 m³ ławy fundamentowej żelbetowej w technologii monolitycznej, na który składają się roboty proste polegające na:

• deskowaniu w zakresie: przygotowania płyt, ustawienia deskowań z obsadzeniem dybli oraz usunięcia deskowań,
• betonowaniu w zakresie: ułożenia i zagęszczenia betonu z obetonowaniem elementów stalowych oraz pielęgnowania betonu.

W niniejszym katalogu, robotom wykonywanym w technologii monolitycznego budownictwa betonowego (TMBB) poświęcono rozdz. 02 – Konstrukcje betonowe i żelbetowe, w zakres którego wchodzi 61 tablic (od 0201 do 0261) pogrupowanych w następujący sposób:

• od 0201 do 0220 – elementy budynków i budowli (w tym np. ławy, stopy, ściany i płyty żelbetowe stropowe wykonywane w deskowaniu tradycyjnym z drewna tartacznego),
• od 0221 do 0230 – konstrukcje monolityczne budowli (w tym np. konstrukcje ryglowe, kopuły, leje i ściany oporowe żelbetowe),
• od 0231 do 0242 – elementy budynków i budowli w deskowaniu systemowym Zremb-Acrow (w tym np. ławy, ściany, słupy, belki i płyty żelbetowe stropowe),
• od 0243 do 0250 – elementy budynków i budowli w deskowaniu systemowym PERI (w tym np. ławy, ściany, słupy, belki i płyty żelbetowe stropowe),
• od 0251 do 0255 – fundamenty pod maszyny,
• od 0256 do 0258 – fundamenty ścianowo-ramowe,
• od 0259 do 0261 – zbrojenie konstrukcji.

Na rys. 3 pokazano fragment KNR-W 2-02 i tablic wchodzących w zakres rozdz. 02 – Konstrukcje betonowe i żelbetowe dla trzech ostatnich grup z powyższej listy.

W opisie założeń szczegółowych, w pkt 4 wyszczególniono m.in. następujące zasady przedmiarowania (fragmenty):
4.1. Elementy i konstrukcje betonowe żelbetowe, dla których nakłady zostały ustalone na 1 m³ betonu w konstrukcji, oblicza się w metrach sześciennych objętości brył geometrycznych poszczególnych elementów. Od tak obliczonej objętości nie potrąca się otworów, wnęk lub gniazd o kubaturze mniejszej niż 0,1 m³ każde oraz kubatury sfazowań o szer. skosu do 15 cm. Elementy i konstrukcje płaskie, jak: ściany, płyty itp. oblicza się w metrach kwadratowych ich powierzchni. Z powierzchni elementów lub konstrukcji nie potrąca się otworów, wnęk lub gniazd o objętości do 0,1 m³ każde.
4.2. Słupy elementów i konstrukcji budynków i budowli oblicza się uwzględniając wysokość słupów pod stropy monolityczne od powierzchni fundamentów do wierzchu płyty górnego stropu lub dachu, a dla słupów wolnostojących – nie łączących się ze stropami monolitycznymi – do wierzchu słupa.
(…)
4.4. Belki i podciągi stropowe oblicza się uwzględniając ich długość pomiędzy słupami, podciągami lub wieńcami, a dla belek wolnopodpartych całkowitą ich długość wraz z oporami. Z objętości belek i podciągów należy odejmować objętości betonu wliczonego do płyty. Nakłady na belki i podciągi zróżnicowane zostały zależnie od stosunku długości ich deskowanego obwodu do powierzchni przekroju mierzonego w środku rozpiętości belek i podciągów.
(…)
4.6. Ściany proste w deskowaniach zwykłych lub przestawnych oraz ściany łukowe należy obliczać w metrach kwadratowych przyjmując wymiary po osi ściany w świetle ograniczających je elementów jak słupy, belki itp. z potrąceniem otworów w świetle betonu, których kubatura każdego przekracza 0,1 m³.
4.7. Stropy i płyty monolityczne należy obliczać w metrach kwadratowych ich powierzchni z uwzględnieniem części wpuszczonych w mur oraz powierzchni oparcia na ścianach, belkach, itp.
4.8. Schody należy obliczać w metrach kwadratowych rzutu biegów na płaszczyznę poziomą, uwzględniając również powierzchnie spoczników. Nakłady na schody żelbetowe są zróżnicowane zależnie od grubości płyty, którą należy mierzyć w kierunku prostopadłym do biegu. Grubość płyty w schodach wspornikowych mierzy się w środku części wspornikowej w kierunku prostopadłym do biegu, bez uwzględnienia przekroju stopni. Belki podestowe (kotwowe) należy obliczać w metrach sześciennych.
(…)

Na podstawie analizy powyższych informacji możemy stwierdzić, że opis zasad przedmiarowania odpowiada przyjętemu w rozdz. 02 katalogu KNR-W 2-02 poziomowi scalenia zespołu robót prostych dla określonej jednostki miary na poziomie elementu robót. W przytoczonych powyżej punktach opisu odniesiono się bowiem do konkretnych elementów robót (np. słupów, belek i podciągów stropowych czy ścian prostych i łukowych).

Po drugie, zasady przedmiarowania sformułowane w ten sposób, są czytelne i jednoznaczne dla kosztorysanta lub osoby wykonującej przedmiar robót. Z ich opisu wynika m.in., że w przypadku obliczania jednostek przedmiarowych:

• elementów i konstrukcji betonowych żelbetowych w m³, czy ścian prostych i łukowych w m², podano sytuacje, w których należy lub nie należy potrącać (odejmować) objętości otworów, wnęk, gniazd lub grubości płyty stropowej,
• słupów i belek, sprecyzowano, w jaki sposób należy przyjmować do obliczeń ich wysokości czy długości,
• schodów, należy ustalić powierzchnię rzutu biegów na płaszczyznę poziomą, uwzględniając przy tym powierzchnie spoczników, a grubość płyty należy mierzyć w kierunku prostopadłym do biegu.

Przy czym warto zaznaczyć, że w KNR-W 2-02 (w przeciwieństwie do KNNR 2), w opisie zasad przedmiarowania nie podano co ma stanowić podstawę do obliczenia ton zbrojenia.

Podobieństwa i różnice w innych katalogach

W artykule pokazaliśmy, w której części opisu katalogu nakładów rzeczowych, użytkownik programu Norma EXPERT może znaleźć informacje o zasadach przedmiarowania. Skupiliśmy się na przykładach dwóch popularnych podstaw katalogowych, tj. KNNR 2 „Konstrukcje budowlane budownictwa ogólnego” oraz KNR-W 2-02 „Konstrukcje budowlane”, które różnią się między sobą stopniem agregacji (połączenia lub scalania) procesów roboczych.

Analiza pozostałych podstaw katalogowych stosowanych do robót betonowych i żelbetowych realizowanych w TMBB, w kontekście opisu zasad przedmiarowania, prowadziłaby m.in. do następujących wniosków:

• w innych popularnych katalogach do budownictwa ogólnego, jak np. KNR 2-02 „Konstrukcje budowlane” – rozdz. 02 Konstrukcje betonowe i żelbetowe monolityczne (ORGBUD wyd. spec. 1998), zasady przedmiarowania zostały opracowane w sposób niemalże tożsamy z opisem przedstawionym na przykładzie KNR-W 2-02,
• w katalogach stanowiących uzupełnienie, jak np. KNR 0-20 „Konstrukcje betonowe i żelbetowe monolityczne w deskowaniu PERI” (IGM wyd. I 1998), katalog uzupełniający KNR 2-02 – rozdział 02 Konstrukcje betonowe i żelbetowe monolityczne, należy stosować zasady przedmiarowania wskazane w katalogu głównym w zakresie punktów i podpunktów założeń szczegółowych przywołanych precyzyjnie w opisie katalogu uzupełniającego (tu: pkt 4.1, 4.2, 4.4, 4.6 i 4.7),
• w katalogach do robót remontowych i renowacyjnych, jak np. KNR 4-01 „Roboty remontowe budowlane” – rozdz. 02 Roboty betonowe i żelbetowe (ORGBUD wyd. I 1988, biuletyny do 9 1996) czy KNR 19-01 „Roboty budowlane w obiektach zabytkowych cz. I-III” – rozdz. 02 Roboty betonowe i żelbetowe (IGM wyd. I 1996-97), zasady przedmiarowania zostały uwzględnione częściowo już w opisie założeń ogólnych katalogu a częściowo przy opisie założeń szczegółowych do poszczególnych rozdziałów (tu: rozdz. 02).

W następnej części cyklu przejdziemy do części praktycznej. Przedstawione zostaną przykłady przedmiarowania i kosztorysowania robót żelbetowych wykonywanych w TMBB z wykorzystaniem funkcji i opcji programu Norma EXPERT, które są dostępne dla użytkownika przy tworzeniu plików w formatach natywnych „PRDX” oraz „KSTX”.