Taksonomia to unijny akt prawny, który stanowi narzędzie umożliwiające ocenę działalności gospodarczej pod kątem jej zgodności z kryteriami zrównoważonego rozwoju. Kluczowym elementem tej oceny jest wykazanie tzw. istotnego wkładu w jeden z sześciu celów środowiskowych oraz przestrzeganie zasady DNSH – nieczynienia poważnych szkód (Do No Significant Harm) w kontekście pozostałych pięciu celów [1].
Wymogi, które należy spełnić, aby wykazać zgodność z taksonomią, doprecyzowane są w aktach delegowanych. Określono w nich techniczne kryteria kwalifikacji poszczególnych sektorów działalności gospodarczej. W przypadku sektora budowlanego jedną z możliwości jest wykazanie wnoszenia istotnego wkładu w cel środowiskowy dotyczący przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ).
Cel środowiskowy: przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym
Cel zakłada odejście od modelu liniowego (wydobycie surowców, produkcja materiałów, użytkowanie, wytworzenie i utylizacja odpadów) na rzecz podejścia umożliwiającego jak najdłuższe utrzymanie materiałów i produktów w obiegu i maksymalne dążenie do ich ponownego wykorzystania. Nadrzędnym celem zatem jest taka realizacja inwestycji, aby odpadów powstawało jak najmniej, zarówno w trakcie budowy, użytkowania obiektu, jak i ewentualnej rozbiórki. Jest to również zgodne z unijną „hierarchią postępowania z odpadami” – kluczowe jest zapobieganie powstawaniu odpadów, ponowne użycie i recykling powstałych, w tym odzysk energii, a dopiero w ostateczności unieszkodliwianie.
Podejście zgodne z ideą GOZ wymaga długofalowego planowania, które zaczyna się już na etapie projektowania inwestycji. W praktyce oznacza to budowanie z myślą o długiej żywotności obiektu, ale także świadome zaplanowanie demontażu oraz recyklingu użytych materiałów. Istotne jest również ograniczanie ilości generowanych odpadów w trakcie budowy i rozbiórki. Obejmuje to zatem analizę inwestycji pod kątem GOZ w pełnym cyklu życia obiektu.
Istotny wkład w przejście na GOZ
Zgodnie z taksonomią działalność gospodarcza może zostać uznana za wnoszącą istotny wkład w przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, jeśli zostaną spełnione określone kryteria kwalifikacji [2]. Kryteria te są różne w zależności od rodzaju projektu. W sektorze dotyczącym budownictwa i działalności związanej z obsługą rynku nieruchomości wyodrębniono następujące kategorie:
- budowa nowych budynków,
- renowacja istniejących budynków,
- rozbiórka i burzenie budynków i innych konstrukcji,
- utrzymanie dróg i autostrad,
- zastosowanie betonu w inżynierii lądowej.
Realizacja nowych budynków wymaga spełnienia kryteriów kwalifikacji istotnego wkładu w przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Ważnych jest kilka aspektów.
- zarządzanie odpadami z budowy i rozbiórki – wymóg stosowania systemów segregacji wszystkich odpadów wytwarzanych na budowie. Dodatkowo co najmniej 90% masy odpadów, innych niż niebezpieczne, musi zostać przygotowane do ponownego użycia lub recyklingu, a wykazanie spełnienia tego wymogu powinno odbywać się zgodnie z wytycznymi systemu oceny Level(s) – wskaźnik 2.2 na poziomie 2 [3],
- ślad węglowy budynku w całym cyklu życia – należy obliczyć wskaźnik globalnego ocieplenia (GWP) w całym cyklu życia budynku, czyli tak zwany ślad węglowy, a wyniki powinny być udostępnione inwestorom i klientom,
- projektowanie z myślą o adaptacji i demontażu – budynek powinien być zaprojektowany tak, aby w przyszłości możliwa była jego adaptacja i demontaż z odzyskiem materiałów zgodnie ze wskaźnikami 2.3 i 2.4 systemu Level(s) na poziomie 2 [4],
- ograniczenie użycia surowców pierwotnych – użycie surowców pierwotnych w czasie budowy powinno zostać zminimalizowane dzięki wykorzystaniu surowców wtórnych. Konieczne jest również zapewnienie, że kategorie trzech najcięższych materiałów stosowanych do budowy, są zgodne ze wskazanymi w rozporządzeniu maksymalnymi łącznymi ilościami użytych surowców pierwotnych. Wskaźniki maksymalnych ilości materiałów, które mogą pochodzić z surowców pierwotnych, wynoszą od 30-80% w zależności od rodzaju wskazanej grupy materiałów,
- cyfrowy opis materiałów i komponentów budynku – dane dotyczące materiałów i elementów użytych w budynku muszą być zapisane w formacie cyfrowym (np. wg normy EN ISO 22057:2022) do celów związanych z przyszłym utrzymaniem, odzyskiem i ponownym wykorzystaniem tych materiałów i części budynku. Informacje powinny być dostępne dla interesariuszy i przechowywane długoterminowo.
W rozporządzeniu, w którym definiuje się techniczne kryteria kwalifikacji, szczegółowo sprecyzowano te wymogi, zdefiniowano użyte w nich pojęcia, a także podano sposoby wykazywania zgodności z tymi wymaganiami i powiązania z innymi wymaganymi dokumentami, jak wspomniany system Level(s) czy odpowiednie normy.
W przypadku renowacji istniejących budynków część kryteriów kwalifikacji wnoszenia istotnego wkładu w GOZ pokrywa się z tymi dotyczącymi budowy nowych obiektów. Z tym że wymagania dotyczące maksymalnych łącznych ilości użytych surowców pierwotnych są mniej rygorystyczne niż te, które dotyczą realizacji nowych budynków. Jedną z kluczowych różnic jest natomiast konieczność zachowania podczas renowacji co najmniej 50% powierzchni pierwotnego budynku pierwotnego.
Jak wykonać ocenę projektu w aplikacji AthDNSH
Wsparciem w ocenie inwestycji pod kątem technicznych kryteriów kwalifikacji wnoszenia istotnego wkładu jest wykorzystanie narzędzi takich jak m.in. aplikacja AthDNSH. Dzięki niej można zweryfikować projekt pod kątem danej kategorii działań. Proces oceny obejmuje wybór tego celu środowiskowego, do którego będziemy wnosić istotny wkład. Ocenie podlega też analiza wymogów w zakresie DNSH. Poniżej prześledzimy proces oceny projektu budowy nowego budynku przy założeniu wnoszenia istotnego wkładu w proces przejście przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym.
Krok 1 – informacje o inwestycji i kategoria działań
Wybieramy kategorię „Budowa nowych budynków”.