Dokumentacja przetargowa BIM cz. 1 – EIR Wymagania Wymiany Informacji

W przypadku, kiedy zamawiający wymaga stworzenia lub wykorzystania w procesie budowlanym modelu BIM, w ramach postępowania przetargowego musi opisać swoją strategię i wymagania informacyjne. Dokument ten często był określany jako Wymagania Informacyjne Zamawiającego (EIR – Employers Information Requirements). Obecnie, zgodnie z normą PN-EN ISO 19650-1 [5] nosi on nazwę Wymagania Wymiany Informacji (EIR – Exchange Information Requirements). Zamawiający planując przedsięwzięcie budowlane prowadzone z wykorzystaniem technologii BIM, musi dołączyć Wymagania Wymiany Informacji do SWZ w celu określenia zasad wymiany informacji między głównymi interesariuszami (osoby lub jednostki, które mają wpływ na przedsięwzięcie i są zainteresowane jego przebiegiem – red.)

Definicja i znaczenie EIR

Polskie standardy [2] określają Wymagania Wymiany Informacji EIR jako podstawowy dokument zamawiającego, który definiuje cele zastosowania BIM, zakres i sposób zarządzania informacją o projekcie, który będzie wymagany od wszystkich uczestników inwestycji (zamawiający, projektant, wykonawca, zarządzający obiektem). W zależności od potrzeb, EIR może obejmować wszystkie lub wybrane etapy realizacji projektu – koncepcję, projektowanie, budowę, przekazanie oraz użytkowanie.

Z kolei norma PN-EN ISO 19650-1 [5] definiuje EIR jako określenie jakie dane, kiedy, w jaki sposób oraz dla kogo mają być wytwarzane w związku z uzgodnioną instrukcją udzielania informacji dotyczących robót budowlanych, towarów lub usług. Tu informacja definiowana jest jako reinterpretowana reprezentacja danych zapisanych w sformalizowany sposób odpowiedni do interpretacji komunikacji lub przetwarzania.

W poradniku „Exchange Information Requirements (EIR)” [3] określono m.in. cel wykonania dokumentu EIR. Wymagania Wymiany Informacji (EIR) powinny zawierać specyfikację wymagań informacyjnych, które mają być spełnione podczas realizacji obiektu budowlanego. Opracowanie obejmuje kryteria akceptacji standardów informacyjnych oraz metody i procedury tworzenia informacji.

Informacje zawarte w EIR wynikają z trzech dokumentów:

• OIR (Organizational Information Requirements – Wymagania Informacyjne Organizacji) – wymagania informacyjne niezbędne do realizacji celów strategicznych,
• PIR (Project Information Requirements – Wymagania Informacyjne Przedsięwzięcia) – wymagania informacyjne dla konkretnego przedsięwzięcia,
• AIR (Asset Information Requirements – Wymagania Informacyjne o Aktywach) – zestaw wymagań informacyjnych związanych z eksploatacją obiektów budowlanych.

Wymagania Informacyjne Organizacji określają potrzeby zamawiającego dotyczące organizacji i zakresu przekazywanej informacji, wynikające ze strategii rozwoju organizacji, planowanych przedsięwzięć, struktury organizacyjnej, sposobu pracy, stosowanych procesów i procedur, systemów IT, itp.

Wymagania Informacyjne Przedsięwzięcia dotyczą z kolei potrzeb zamawiającego w procesie zarządzania informacją podczas realizacji przedsięwzięcia budowlanego, a w szczególności organizacji i zakresu przekazywanej informacji w kolejnych jego etapach (przygotowanie, projektowanie, realizacja). Wymagania te mogą dotyczyć np. danych, które są niezbędne przy podejmowaniu różnorakich decyzji w trakcie trwania procesu inwestycyjnego [5].

Wymagania Informacyjne o Aktywach nawiązują do potrzeb zamawiającego dotyczących organizacji i zakresu przekazywanej informacji niezbędnej do skutecznego administrowania i zarządzania eksploatacją gotowego obiektu.

Na rys. 1 pokazano zależności między OIR, AIR oraz PIR, które są zestawem wymagań, jakie zamawiający powinien stworzyć przed rozpoczęciem etapu projektowania. Wymagania te określają zarówno plany i strategie na fazę projektową i realizacyjną, ale także dokumentację powykonawczą na koniec etapu budowlanego oraz elementy związane z późniejszym zarządzaniem obiektem budowlanym. Praktycznie informacje te dotyczą całego cyklu życia obiektu budowlanego, a co za tym idzie także kosztów ponoszonych zarówno w fazie budowy, jak i eksploatacji. Wytyczne AIR oraz PIR wpisują się w strategie opisane w OIR, a zarazem dostarczają dane wejściowe dla dokumentu jakim jest EIR, chociaż trzeba zaznaczyć, że nie należy ich traktować jako jedynego źródła informacji o wymaganiach inwestora.

Wymagania Informacyjne zamawiającego wraz z wytycznymi to ważny dokument procesu inwestycyjnego [1] – dostarcza bowiem dużej ilości informacji o zamierzeniu budowlanym. EIR określa czynności, jakie powinny być wykonane przy wykorzystaniu posiadanych niezbędnych do realizacji informacji. Co więcej, w dokumencie tym są stawiane pytania do przyszłych wykonawców dotyczące omawianych wcześniej tematów, a także stopnia znajomości BIM i przygotowania do realizacji projektanta lub wykonawcy budowlanego (w zależności od zakresu prac objętych zamówieniem). Wykonawca powinien odpowiedzieć na EIR poprzez przygotowanie planu realizacji BIM (BEP – BIM Execution Plan).

Odpowiednie przygotowanie EIR pozwala uniknąć rozczarowania efektem końcowym [8]. Dokument ten powoduje konieczność przemyślenia przez zamawiającego szeregu zagadnień dotyczących przyszłej inwestycji, a zawarte w EIR informacje wykorzystuje się również przez cały cykl życia obiektu [1].

Struktura EIR

Zgodnie z normą PN-EN ISO 19650-1 [5], ale także z polskimi standardami [2] Wymagania Wymiany Informacji EIR mają określoną strukturę podzieloną na trzy podstawowe obszary wymagań:

• technicznych (Technical),
• dotyczących zarządzania (Management),
• strategicznych/komercyjnych (Commercial).

W ramach obszaru zagadnień technicznych zamawiający powinien określić lub nakazać określenie w dokumencie BEP przez wykonawcę m.in.:

• platform oprogramowania wykorzystywanych przez wykonawcę,
• formatów wymiany danych wykorzystywanych w przedsięwzięciu budowlanym,
• jednostek (model BIM powinien być zbudowany w oparciu o jednostki metryczne),
• współrzędnych (punkty odniesienia modelu BIM – punkt globalnego układu współrzędnych oraz orientacja względem północy geograficznej tzw. True North),
• poziomów szczegółowości (LOD/LOI) wymaganych na danym etapie.

W ramach obszaru zarządzania powinny zostać omówione informacje dotyczące m.in.:

• narzuconych standardów i norm (w celu zapewnienia jednoznaczności informacji oraz najwyższych standardów komunikacji),
• standardu nazewnictwa plików i struktury katalogów stosowanego w obiegu informacji,
• ról i zakresów odpowiedzialności uczestników przedsięwzięcia,
• zarządzania modelem i dokumentacją,
• bezpieczeństwa danych,
• koordynacji i wykrywania kolizji,
• terminów spotkań i przeglądów modelu BIM,
• zarządzania BHP.

W ramach obszaru strategicznego należy określić:

• harmonogram dostarczenia/wymiany danych (punkty dostarczenia danych tzw. Data Drops),
• oczekiwany zakres modeli BIM i innej dokumentacji,
• cele strategiczne zamawiającego,
• wymagania i ocenę kompetencji wykonawcy z zakresu zastosowania technologii BIM.

Oczywiście elementy zawarte w ww. grupach przedstawiono jedynie w dużym uproszczeniu w celu nakreślenia zawartości prezentowanych obszarów informacyjnych.

Bardzo często też Wymagania Wymiany Informacji EIR są uzupełnione o dodatkowe dokumenty i szablony:

• słownik – część zawierająca definicję wszystkich określeń zawartych w dokumentach zamawiającego, których interpretacja mogłaby budzić wątpliwości,
• szablon Planu Wykonania BIM (BEP) – umożliwia otrzymanie jednolitych BEP od poszczególnych wykonawców,
• szablon Głównego Planu Dostarczania Informacji (ang. Master Information Delivery Plan – MIDP) – przygotowanie szablonu MIDP leży po stronie zamawiającego, a po stronie wykonawcy jego uzupełnienie. Plan MIDP pomaga w planowaniu prac projektowych, jest źródłem informacji o komponentach BIM, a także zestawia dane o zakresie dokumentacji projektowej, podzielonej na dane etapy projektowe,
• szablon Planu Wytwarzania i Dostarczania Modeli BIM (ang. Model Production and Delivery Table – MPDT) – przygotowanie szablonu MPDT leży po stronie zamawiającego, a po stronie wykonawcy jego uzupełnienie. Plan MPDT pomaga w planowaniu prac projektowych oraz jest źródłem informacji o poszczególnych komponentach BIM.

Zalecenia tworzenia EIR

W tworzeniu tego dokumentu może pomóc prosta lista pytań (ang. Plain Language Questions – PLQ), których odpowiedzi określą, jakie wymagania ma inwestor w stosunku do obiektu oraz pozostałych uczestników procesu [7]. Istnieje potrzeba przygotowania listy pytań dotyczących różnych aspektów procesu inwestycyjnego, a poszczególne pytania mogą pomóc zamawiającemu w przygotowaniu dokumentu EIR. Lista pytań pisana „prostym językiem” (ang. Plain Language) została przedstawiona w tabeli. Pokazano jedynie przykłady pytań, jakie powinny być postawione w kolejnych etapach przedsięwzięcia budowlanego realizowanego z wykorzystaniem BIM.

Według normy PN-EN ISO 19650-2 [6] każdy zespół powinien generować informacje zgodnie ze standardem informacyjnym przedsięwzięcia oraz uzgodnionymi metodami i procedurami ich tworzenia.

Dokument, jakim jest EIR powinien być tworzony zgodnie z omówionym wcześniej podziałem na obszary i obejmować wszystkie niezbędne informacje dotyczące wykorzystania BIM w przedsięwzięciu budowlanym: od przyjętej strategii, struktur organizacyjnych, elementów zarządzania przez sprawy projektowe, aż po opis oczekiwanych rezultatów działań. Szablon EIR zawierają m.in. polskie standardy BIM Standard PL [2], co ułatwia tworzenie takiego dokumentu przynajmniej od strony oczekiwanej, czy też wręcz pożądanej zawartości. Zaznaczyć jednak trzeba, że różnorodność obiektów budowlanych, warunków lokalnych, przyjętych strategii, a wreszcie oprogramowania dostępnego na rynku powodują konieczność każdorazowego przemyślenia treści EIR, a nie bezmyślnego kopiowania wzorców.

Najlepiej jeśli tworzenie EIR – szczególnie na etapie projektu pilotażowego – poprzedzone jest konsultacjami oraz dialogiem z potencjalnymi wykonawcami [4]. Takie omówienie planowanego przedsięwzięcia w formie np. dialogu pozwala na dostosowanie wymagań do konkretnego zamierzenia inwestycyjnego, jego wielkości, możliwości i wiedzy uczestników itp., a przede wszystkim bazuje na wiedzy i doświadczeniu wszystkich interesariuszy.

Na rysunku 2 przedstawiono schematycznie proces tworzenia finalnego dokumentu EIR, gdzie doświadczenia głównych uczestników przedsięwzięcia budowlanego zebrane w trakcie realizacji podobnych przedsięwzięć, skutkują kolejnymi modyfikacjami takiego dokumentu.

Dobrze jest więc zacząć od wspomnianego wcześniej wzorca EIR (pozyskanego z literatury lub z dostępnych standardów), a następnie poprzez dialog i na podstawie opinii uczestników, w kolejnych przybliżeniach tworzyć i modyfikować wersję docelową EIR. Po takich działaniach można jeszcze skonsultować ostateczny kształt EIR w gronie ekspertów, przed utworzeniem jego końcowej wersji.

Zamawiający musi także pamiętać, że finalny EIR powinien być zasadniczo swoistym zestawieniem pytań i wymagań, z których musi jasno wynikać, jakich informacji, w jakiej formie i kiedy oczekuje od uczestników projektu.

Wnioski

Wymagania wymiany informacji EIR są podstawowym dokumentem zamawiającego, w którym definiuje się cel zastosowania BIM oraz zakres i sposób zarządzania informacją o planowanym przedsięwzięciu budowlanym.

Nowoczesne technologie, takie jak BIM, zmieniają się bardzo szybko i warto na bieżąco śledzić ich rozwój. Kontrakty realizowane przez instytucje publiczne z wykorzystaniem BIM mogą zachęcić uczestników projektu do wykorzystania doświadczeń uzyskanych podczas ich realizacji [9]. Dotyczy to również tworzenia dokumentacji, takiej jak wymagania EIR – umiejętności nabywane przez zamawiających i wykonawców pozwalają na jej ulepszanie. Poprawność i jakość wykonania takiego dokumentu jest bardzo istotna ze względu na jego wpływ na finalny rezultat planowanego przedsięwzięcia realizowanego z wykorzystaniem technologii BIM.

Analizowane i prezentowane w artykule wytyczne można udoskonalić np. poprzez rozszerzenie rozdziału o poziomie szczegółowości, elementy składowe dotyczące cen i kwalifikacji (tak aby zestawienia kosztów mogły być łatwiejsze do wygenerowania), a także informacje związane z zarządzaniem obiektem, które zachęcałyby do współpracy z zarządcą obiektu już na etapie projektowania [9].