EXPERT wydruków, czyli jak modyfikować szablony drukowania – kolejne kroki w Normie EXPERT

Choć przysłowie „nie szata zdobi człowieka” mówi, że wygląd nie jest najważniejszy, to praktyka pokazuje, że efekt zewnętrzny też ma niemałe znaczenie. Tak samo jest w kosztorysowaniu. Liczy się przede wszystkim poprawność kalkulacji, ale dobry wydruk ułatwia korzystanie z wyceny. Gdy mamy do czynienia z nieczytelnymi tabelami, nieodpowiednią czcionką, przyciętymi nagłówkami w kolumnach, brniemy przez nie jak przez nielubianą lekturę szkolną. Ktoś powie merytoryka!!! merytoryka!!!, ale czyż nie przyjemniej jest czytać i sprawdzać wydruk, w którym łatwo się „połapiemy”? Ja tak wolę! Zwłaszcza, że można, i to wcale nie w jakiś mocno skomplikowany sposób, wydruk zmodyfikować, uatrakcyjnić i przygotować pod konkretnego inwestora. Raz wykonana praca, zapisana do wzorca, przyda się w kolejnych kosztorysach. 

Do zmian układu wydruku, opisów nagłówków, wstawienia grafiki itp. mogą nas zmusić nowe przepisy, wymagania instytucji lub inwestor przyzwyczajony do określonego sposobu prezentacji danych. W Normie EXPERT to żaden problem.

Elementy szablonów wydruków

Przejdźmy więc na kartę WYDRUKI, na której dokonamy niezbędnych modyfikacji. 

Po pierwsze, w panelu Ustawienia wydruków znajdujemy zestaw, który będziemy modyfikować (Wybrany zestaw:). W zależności od tego, który Zestaw wybierzemy na Liście elementów do wydruku będzie to kilka-kilkanaście elementów. Podświetlając konkretny wydruk, zostanie wygenerowany jego podgląd. Teraz możemy ocienić, czy elementy i dane, które zostały wyświetlone są kompletne, czy odpowiada nam ich układ, wielkość, kolor czcionki itp. 
Jeżeli stwierdzimy, że któryś z elementów nam nie pasuje i należy go zmienić, klikamy na przycisk Definiuj szablony. 

Teraz możemy przystąpić do edycji poszczególnych elementów, które znajdują się lub mają znaleźć się na wydruku.

Właśnie dzięki szablonom możemy dokładnie zdefiniować, jaka ma być postać graficzna wydruku. Ilość możliwych do wprowadzenia zmian uzależniona jest od wyboru rodzaju wydruku, inne otrzymamy dla stron tytułowych, inne dla wydruków tabelarycznych.

Szablon strony tytułowej

Panel edycji szablonu strony tytułowej składa się z:

• kontrolek standardowych, gdzie wyświetlane są elementy kosztorysu, które można wstawić na stronę tytułową ❶,
• właściwego formularza ❷,
• panelu właściwości elementu aktualnie zaznaczonego w formularzu ❸.

Przykładowo poniżej dodano do <nazwy kosztorysu> kolor tła oraz ramkę o grubości 2.

Kontrolki panelu Narzędzia służą do wstawiania różnych elementów, będących zarówno częścią kosztorysu, jak i niebędących ich częścią, które wstawiamy „z zewnątrz”.

Do dyspozycji mamy kontrolki:

• tekstowe – np. Etykieta, Nazwa kosztorysu, Firma nazwa, Firma adres, Uwagi, Tekst sformatowany, Klauzula o uzgodnieniu kosztorysu; 
• tabelaryczne – np. Wartość kosztorysu, Stawka r-g, Kody CPV itd.;
• pole obrazu – służące do umieszczenia w nim obiektów graficznych, plików o rozszerzeniu bmp, jpg, gif, tiff, itd. (np. mogą to być zdjęcia, schematy, logo firmy). Korzystając z panelu właściwości Pole obrazu, można wstawić link do pliku dyskowego
  
  oraz odpowiednio go skalować

• linia – to element graficzny w postaci prostej linii. Może być umieszczona na stronie pionowo, poziomo lub ukośnie (właściwość Kierunek linii), można również określić jej szerokość;

• podział strony – wymusza podział strony w miejscu, w którym jest wstawiony. 

W panelu Właściwości składniki formatowania poszczególnych elementów są pogrupowane w kategoriach: Wygląd, Dane, Zachowanie, Różne oraz Ulubione (lista wybranych właściwości).
Elementy strony tytułowej oraz pozostałe elementy panelu narzędzi wstawiamy do formularza przez przeciąganie we wskazane miejsce w szablonie lub dwukrotne kliknięcie na ikonie (wtedy jednak element zostanie wstawiony na początek strony). Położenie i rozmiar elementu możemy określić albo przez przeciąganie i rozciąganie, albo przez wpisanie odpowiednich wartości w polach Pozycja i Rozmiar w panelu właściwości. 
Etykieta oraz Tekst formatowany należą do elementów niebędących częścią kosztorysu. Są to elementy statyczne, gdzie wpisany do pola tekst, nie zmienia się, gdy zmienia się zawartość kosztorysu. Możemy dla nich ustawić własności jak: tło, czcionkę tekstu, kolor i szerokość krawędzi oraz widoczność na wydruku, dla Etykiety dodatkowo zawijanie tekstu (wieloliniowość), dla Tekstu formatowanego - linie tekstu są zawijane automatycznie.

Po wprowadzeniu zmian należy szablon zapisać Zapisz lub zapisać go pod nową nazwą – Zapisz jako , np.  i OK. 

W ten sposób Strona tytułowa została przypisana do nowego szablonu – Zamówienia publiczne, przy którym pozostaniemy omawiając dalsze modyfikacje wydruków.

Szablony tabelaryczne

Dla przykładu wybieramy Kosztorys inwestorski. 

Po kliknięciu na elemencie wydruku i rozwinięciu panelu Właściwości będziemy mogli zmieniać poszczególne elementy i ich parametry.
Przy wybranej zakładce Zaznaczenie lub Układ tabeli możemy zmienić:

Dla Widocznych kolumn mamy podaną Nazwę zawierającą domyślne opisy nagłówków kolumn oraz Nazwę wyświetlaną, w której możemy zdefiniować własne tytuły. Do tabeli można również dodać inne kolumny, w tym Pustą kolumnę, wybierając odpowiednią pozycję z grupy Ukryte kolumny.

Wprowadzimy teraz modyfikacje nagłówków tabeli. Klikając w polu Nazwa własna, wpisujemy wymagany opis, np. zmieniamy „Lp” na „Numer pozycji”, „Opis” na „Nazwa i opis robót”, „Ilość” na „Liczba” i „Wartość” na „Wartość robót” itd.

Po wprowadzeniu zmian zapisujemy je i zamykamy okno edycji szablonów. 
Poniżej podgląd wydruku ze zmodyfikowanym nagłówkiem.

Podobnie możemy zmodyfikować każdy wydruk. 
Z prawej strony Nazwy szablonu mamy do dyspozycji poniższe przyciski:

• – przywracanie ustawień domyślnych i fabrycznych szablonu, 
• – usunięcie szablonu, 
• – zapis szablonu i zapis pod nową nazwą,
• – import lub eksport aktualnego szablonu; eksportowany szablon może być wczytany przez innego użytkownika, co zapewnia zgodność z naszymi wydrukami.

Dla każdego typu i formy wydruku użytkownik może zapamiętać pod różnymi nazwami dowolnie wiele modyfikacji szablonu.
Klauzula o uzgodnieniu kosztorysu, Założenia wyjściowe do kosztorysowania oraz Charakterystyka obiektu są edytowane w normalnym edytorze tekstu, z wszystkimi jego możliwościami (rodzaj, wielkość czcionki, kolor, formatowanie itd.) stąd brak ich w Szablonach.

Style wydruków

Style wydruków zawierają informacje o tym, jak powinien wyglądać wydruk i które dane mają być drukowane. 

Do dyspozycji mamy dwa style przygotowane fabrycznie: Norma Expert oraz Ustawienia użytkownika. Właśnie do jednego z tych stylów powinniśmy przypisać nasz nowy szablon, aby mógł być on wykorzystany przy drukowaniu.
W tym celu klikamy na i przechodzimy do Edycji aktywnego stylu, gdzie możemy wybrać i przypisać do Stylu: Szablon elementu, Opcje elementu, Opcje wspólne, Nagłówek, Stopkę oraz Opcje strony. W naszym przypadku dla Szablonu elementu wybieramy utworzony wcześniej szablon Zamówienia publiczne   
i zapisujemy zmiany. Operację przypisania do stylu wykonujemy, dla modyfikowanej przez nas Strony tytułowej oraz Kosztorysu inwestorskiego. 
Użytkownik może również wykorzystać „fabryczne” style, jako bazę do tworzenia swoich własnych, klikając na ikonkę Definiuj style.

***

Teraz już nic, ani nikt w kwestii wydruku nas nie zaskoczy. A może to właśnie my zaimponujemy niestandardowym wyglądem stron? I gotowy Szablon „podrzucimy” innym użytkownikom Normy. W końcu dobre wzorce warto powielać.