Sposób na przedmiar – kolejne kroki w Normie EXPERT

Są czynności w pracy kosztorysanta, które sprawiają mniejsze lub większe problemy. Niekiedy mówimy, że to wyzwania. Prawda jest taka, że każdy kosztorysant ma swoje „ulubione zadania”, czasem okraszone gęstymi epitetami. Dla jednych problem stanowi prawidłowy dobór technologii z bazy katalogowej, dla innych poszukiwanie cen, jeszcze ktoś wspomni o przedmiarach lub obmiarach, które musi wprowadzić do programu. Tym właśnie zajmiemy się w tutorialu.
Prawidłowe przygotowanie przedmiaru/obmiaru to czasami nie lada wyzwanie. Dostarczona dokumentacja papierowa, w pliku PDF, bądź w CAD-owskim i in., która stanowi podstawę przedmiarowania powinna być prawidłowo przetworzona do wyrażeń arytmetycznych i wprowadzona do pozycji przedmiarowych. Podobnie jest z obmiarami, które wykonujemy na wykonanych już obiektach. Co należy rozumieć przez „prawidłowe przetworzenie”?
Po pierwsze, wprowadzane wyliczenia powinny być tak zapisane, aby nie budziły żadnych wątpliwości co do ich zasadności. Powinny zawierać dokładny opis jakiego elementu dotyczą, z jakiego rysunku pochodzą, etc., tak by w łatwy sposób można było znaleźć ewentualny błąd lub zmodyfikować obliczenia ze względu np. na zmiany projektowe (co też nie jest sytuacją odosobnioną) lub zmianę zakresu prac.
Po drugie, w kosztorysowaniu przy wycenie robót najczęściej posługujemy się dostępną w programie kosztorysowym bazą katalogową. Czy to będzie KNR, KNNR, czy też inny katalog opisujący zakres i technologię wykonania danej pracy zawiera on (o czym warto pamiętać) również zasady przedmiarowania. Dlatego wybierając konkretną pozycję z bazy katalogowej, powinniśmy także stosować się do wytycznych określonych dla tego katalogu. Dopiero po spełnieniu tych dwóch warunków nasz przedmiar/obmiar, będzie wprowadzony prawidłowo i łatwy do weryfikacji. W Normie EXPERT jest to jak najbardzie możliwe do spełnienia!

Zasady przedmiarowania

Żeby dobrze podejść do wprowadzania obliczeń przedmiarowych i obmiarowych, pracę powinniśmy rozpocząć od zapoznania się właśnie z Zasadami przedmiarowania, które są dostępne w Normie dla niemalże wszystkich katalogów bazy normatywnej. Możemy je wywołać zarówno dla nowo wstawianych pozycji, jak i tych już dopisanych do przedmiaru/kosztorysu.

Po dokładnym zaznajomieniu się z tymi informacjami, niektórym mogą otworzyć się szeroko oczy ze zdziwienia, że do tej pory wprowadzane obliczenia nie do końca były prawidłowe. Z czasem, wraz z nabieranym doświadczeniem zasady przedmiarowania będziemy znać na pamięć i tylko dla pewności sięgniemy do dolnego panelu programu.

Wstawianie pozycji

Ilości przedmiarowe i obmiarowe możemy wprowadzać w programie na wiele sposobów. Te najprostsze, niewymagające większych obliczeń, możemy wprowadzić wprost przy dopisywaniu pozycji

lub wprowadzając Wyrażenie obmiaru:

Pełnię możliwości programu przy wprowadzaniu przedmiaru/obmiaru odkryjemy na widoku PRZEDMIAR

oraz na widoku KOSZTORYS, przy otwartym dolnym panelu – Przedmiar.

Edytowanie pozycji

Najszybciej opis przedmiaru/obmiaru możemy edytować dwukrotnie klikając w kolumnie Podstawa i wpisując dane w wierszu lub wprowadzając go w polu Opis: Właściwości wyrażenia (w oknie lub panelu Właściwości aktywnego elementu). W ten sam sposób edytujemy wiersz obmiaru (Opis i wyliczenia lub Wyrażenie:).

Na widoku PRZEDMIAR znajdziemy niezbędne przyciski umożliwiające wstawienie nowej pozycji oraz przyciski obsługujące edycję obmiarów.

W grupie Edycja obmiaru do dyspozycji mamy dwie grupy ikon:

- pierwsza

- druga pozwalająca na czynności:

Przycisk Dodaj wiersz zawiera w swoim menu dodatkowe polecenia umożliwiające:

W menu grupy Edycja obmiaru znajdują się jeszcze polecenia:

• Usuń sumę częściową/obliczenie pomocnicze – pozwala usunąć wiersz sumy częściowej lub obliczenia pomocniczego,
• CAD Rysunek – otwiera okno programu CAD Rysunek, gdzie bezpośrednio edytujemy obmierzany obiekt,
• Import obmiarów – umożliwia zaimportowanie obmiarów z plików tekstowych,
• Aktualizacja obmiarów – umożliwia zaktualizowanie wcześniej zaimportowanych obmiarów,
• Pokaż obiekt w projekcie – spowoduje otwarcie wstawionego obiektu w oryginalnym edytorze lub, gdy obmiar został wstawiony z projektu IFC, zostanie otwarte okno przeglądarki IFC z podświetlonym obiektem,
• Wybierz obmiar z projektu – dotyczy projektu IFC i umożliwia wybór innego obmiaru z listy obmiarów elementu modelu 3D,
• Przywróć stan z wersji... – pozwala przywrócić dane wiersza z wybranej wersji,
• Dodaj zadanie – umożliwia dodanie do podświetlonego wiersza obmiaru, czynność do wykonania także przez innego kosztorysanta.

Z kolei w grupie Wyrażenie znajdziemy przyciski pozwalające na:

• Stałe koszt. – wstawienie odwołania do stałych kosztorysu lub obliczeń pomocniczych,
• Funkcja – odwołanie do funkcji lub wzoru,
• Pozycja – odwołanie do pozycji.

Z menu grupy polecenie Wstaw przelicznik...  umożliwia wywołanie tablicy przeliczników jednostek obmiarowych i wstawienie przelicznika do wyrażenia.

W przypadku kosztorysów z aktywną rejestracją zmian poleceniem Przywróć stan z wersji... przywrócimy dane zaznaczonego elementu z wybranej wersji. Poleceniem Dodaj zadanie... możemy dodać do wiersza obmiaru czynność do wykonania przez siebie lub innego kosztorysanta. Treść zadania wpisujemy bezpośrednio do pola lub wybieramy z listy.
Po wstawieniu pustego wiersza, wyrażenie wpisujemy z klawiatury bezpośrednio w wierszu, zaś kończymy wpisywanie naciśnięciem klawisza Enter lub kliknięciem myszy poza edytowanym wierszem. Jeśli wyrażenie jest poprawne, program je zaakceptuje, jeśli nie – oznaczy wiersz znakiem i wyprowadzi opis błędu.
Jeżeli przy wpisywanym wyrażeniu chcemy umieścić komentarz, powinniśmy go ująć w nawiasach "{" i '}", wówczas treść tam wpisana nie jest brana pod uwagę podczas obliczania wartości wyrażenia. Podobnie postępujemy, jeżeli do wyrażenia chcemy wprowadzić nazwy jednostek miary.

Podpowiedzi

Jeżeli edytujemy wiersz obmiaru, program inteligentnie podpowiada nam możliwe elementy do wyboru. Tak jest w przypadku wstawiania funkcji i wzorów, odwołań do pozycji oraz odwołań do obliczeń pomocniczych i stałych kosztorysu.
Gdy np. wstawiamy Funkcję, w miejscu kursora rozwijana jest lista z dostępnymi funkcjami i wzorami, w tym zdefiniowanymi przez nas. Przesuwając wskaźnik myszy wzdłuż listy, z jej prawej strony, dodatkowo zostaje wyświetlona informacja o tym, do jakiego zestawu należy funkcja, jaką ma nazwę oraz jak prawidłowo należy jej użyć. Jeśli w obmiarze musimy obliczać powierzchnie czy objętości różnych figur geometrycznych, lub potrzebujemy użyć funkcji matematycznych, możemy skorzystać z wzorów, które dołączone są do programu.

Po wybraniu konkretnej funkcji w miejscu kursora pojawi się nazwa funkcji z otwartymi nawiasami, między które wpisujemy wartości parametrów oddzielone średnikami.

Po wpisaniu parametrów i przejściu do następnego wiersza wartość funkcji zostanie uwzględniona w wartości wyrażenia.
Podobnie jest dla odwołań do pozycji – wtedy w liście pojawiają się symbole #p wraz z numerem pozycji, a w podpowiedzi jest podawana nazwa pozycji z wartością obmiaru i wartością sum częściowych oraz z informacją o dziale, w którym pozycja się znajduje.

Odwołanie do pozycji można wstawić poleceniem Pozycje lub wpisać odwołanie bezpośrednio z klawiatury wewnątrz wiersza wyrażenia obmiaru (pamiętając o znaku #). W ten sposób odwołujemy się również do zakresu pozycji, wpisując w wyrażeniu dwie pozycje oddzielone znakiem dwukropka, np. #5:#8 zsumuje nam przedmiary/obmiary z pozycji od 5 do 8 włącznie. Teraz gdy zmienimy obliczenia w pozycjach głównych, ich wyniki zostaną automatycznie przeniesione do pozycji, które się do nich odwoływują (#p).

Przeliczniki jednostek

Niewątpliwie jedną z ciekawszych funkcji, dostępnych w programie jest możliwość wstawiania do wyrażenia przelicznika jednostek obmiarowych. W przypadku, gdy katalogowa jednostka obmiaru jest inna, niż ta, której użyliśmy do obliczenia obmiaru, możemy skorzystać z tablicy przeliczników jednostek obmiarowych. Po wyświetleniu się okna z tabelą przeliczników, wybieramy kategorię i nakład, a następnie podświetlamy odpowiedni przelicznik i dwukrotnie klikamy.
Do wyrażenia obmiaru, na jego końcu, zostanie wstawiony przelicznik i jednostka obmiaru będzie już prawidłowa. Do dyspozycji mamy przeliczniki dla następujących kategorii nakładów: wyrobów hutniczych, rurociągów, malowania elementów, objętości wykopów, robót kolejowych i robót mostowych oraz gęstości gruntu. Kolumny tabeli zmieniają się wraz z wyborem kategorii nakładów.

Użycie przeliczników znacząco ułatwia wprowadzenie obliczeń, np. w przypadku robót malarskich konstrukcji stalowych, gdzie malowanie mamy przeliczane na m² powierzchni, natomiast elementy konstrukcji w projekcie są podane najczęściej w kilogramach lub w tonach.

Przedmiarowanie wykopów

Wszyscy ci, którzy wykonują obliczenia dla robót ziemnych, z pewnością docenią zaimplementowane w programie narzędzie Wykopy. Z jego pomocą w łatwy sposób obliczymy: objętości wykopów, ilości ziemi przeznaczonej do wywiezienia, ilości wydobytego humusu, ilości piasku na zasypkę czy podsypkę, itd. Program pozwala na wykonywanie obliczeń dla wykopów liniowych i jamistych, zarówno zwykłych, jak też odkrywek rurociągów, komór ciepłowniczych itp.

Aby odwołać się do Wykopów podczas wpisywania obmiaru, należy z menu podręcznego wiersza obmiaru lub z menu przycisku Dodaj wiersz z grupy Edycja obmiaru (w widoku PRZEDMIAR) wybrać polecenie Wstaw wykop. Pokaże się wtedy plansza obliczeniowa edycji danych wykopu.

Po wypełnieniu danych

i zamknięciu okna wykopu, do wiersza obmiaru wstawiona zostanie ikona WYKOP symbolizująca wyliczenie wraz z jego nazwą, a obok pojawi się okno z listą zaimportowanych obmiarów. Wyrażenia obmiaru z listy możemy myszką przeciągnąć do obmiarów, ustawiając je tam w dowolnej kolejności i dodając do nich dowolne wyliczenia dodatkowe.

Kliknięcie na wierszu WYKOP otwiera do edycji planszę wyliczeń.

Jak widzimy, program Norma EXPERT daje nam sporo możliwości, aby szybko i poprawnie wprowadzić obliczenia ilości przedmiarowych/obmiarowych wraz z niezbędnymi opisami czego dotyczą.
Nic tylko korzystać, pamiętając oczywiście o... Zasadach przedmiarowania!