Zestawienia i wykresy - kolejne kroki w Normie EXPERT

Punktem obowiązkowym kosztorysowania, którego nie powinniśmy omijać są Zestawienia i wykresy. Mają one wiele zalet, zarówno dla autora kosztorysu, jak i osób, które kosztorys zamawiają. Po pierwsze Zestawienia ułatwiają przeanalizowanie kosztorysu. Po drugie dostarczają wiedzę, dzięki której łatwiej poradzić sobie z często pojawiającymi się pytaniami dotyczącymi procentowego udziału robocizny, materiałów, sprzętu czy związanych z nimi narzutów kosztorysowych w podziale na branże, działy itp. Jednak przede wszystkim dają możliwość szybkiego zorientowania się w kosztach jednostkowych poszczególnych robót, porównania ich z podobnymi robotami, które już wykonywaliśmy lub z cenami oferentów. Do tego mamy dostępny pełen zestaw wykresów, które nie tylko "ubarwią" kosztorys, ale co ważniejsze w syntetyczny sposób przedstawią informację o kosztach dla inwestorów i zarządzających projektem budowlanym.

Poddajmy analizie dane zawarte w naszym kosztorysie. Wśród grup dostępnych na karcie widoku ZESTAWIENIA, interesować nas będą: Podsumowanie, TES (tabela elementów scalonych), TER (Tabela elementów rozliczeniowych), Kosztorys, Widok i Wykresy.

Zobacz również: Warianty kosztorysu - kolejne kroki w Normie EXPERT

Na karcie widoku ZESTAWIENIA wciskamy przycisk Podsumowanie i przełączamy się na tryb podsumowania kosztorysu.

W tym miejscu warto, jeżeli nie zrobiliśmy tego wcześniej, włączyć na lewym panelu nawigacyjnym kartę Działy, zawierającą drzewo działów i pozycji. Przyspieszy nam to pracę przy analizie konkretnych działów, poddziałów i pozycji.

Klikając na przycisk Tabela działów, dołączone zostaną podsumowania działów kosztorysu. Poniżej Podsumowanie z wciśniętym przyciskiem Tabela działów.

Gdy interesuje nas analiza konkretnego działu wraz z jego poddziałami, wystarczy na Panelu nawigacyjnym na niego kliknąć.

Jak widzimy powyżej, w Podsumowaniu mamy dostępne informacje o wartościach składników Robocizny, Materiałów, Sprzętu, Odpadów, kosztach bezpośrednich, pośrednich i zysku (wraz ze sposobem ich kalkulacji). Może pojawić się też informacja o wartościach Pozycji uproszczonych i Materiałach inwestora. Dwukrotne kliknięcie na wierszu podsumowania spowoduje wyświetlenie karty widoku NARZUTY z podświetloną stawką, gdy był to wiersz narzutu (możemy szybko skorygować narzuty kosztorysowe)

… lub karty Dział, gdy wiersz reprezentował podsumowanie działu.

Jeżeli na grupie Podsumowanie użyjemy przycisku Materiały inwestora, pokażą się nam one (w zależności od wybranego polecenia menu przycisku), jako Nie odliczane, Odliczane w podsumowaniu, Odliczane od kosztów bezpośrednich.
Poniżej Materiały inwestora Odliczane w podsumowaniu (odliczanie materiałów inwestora w podsumowaniu jest niemożliwe, gdy VAT jest liczony w działach lub pozycjach)

… oraz Materiały inwestora Odliczane od kosztów bezpośrednich (gdy zostaną wyodrębnione w części dotyczącej kosztów bezpośrednich). W zależności od wybranych ustawień, odliczanie lub nie odlicznie materiałów inwestora może zmienić wartość końcową kosztorysu.

Podsumowanie można zobaczyć także na wykresie kołowym w różnych układach, wybieranych z menu przycisku Dane. Do dyspozycji mamy Koszty razem, Koszty bezpośrednie RMS i Nakłady z narzutami.

W Normie EXPERT można utworzyć wykresy na kartach widoków ZESTAWIENIA oraz POZYCJE, NAKŁADY. We wszystkich tych kartach, po kliknięciu przycisku Wykres, przełączamy się na widok wykresu, który był oglądany jako ostatni przed powrotem do normalnego trybu kosztorysowania. Powtórne kliknięcie tego przycisku powoduje powrót do trybu kosztorysu.

Zobacz również: Jak korzystać z filtrów – kolejne kroki w Normie EXPERT

Jeśli nie jest wciśnięty żaden inny przycisk, jest ona wyświetlana w najprostszej, standardowej postaci.

Przy włączonym przycisku Tabela wartości, uzyskujemy informację o wartości poszczególnych działów i o procentowym ich udziale w kosztorysie.

Gdy włączony jest przycisk Statystyka, możemy sprawdzić, jak się kształtuje procentowy udział poszczególnych elementów w stosunku do wartości w dziale i całkowitej wartości kosztorysu.

W informacji o wybranym dziale, w pierwszym wierszu w kolumnach "R", "M", "S", znajduje się procent danego nakładu w stosunku do wartości całego kosztorysu, zaś w wierszu drugim procent tego samego nakładu w stosunku do wartości całego działu. W kolumnie "Razem", wyświetlony jest procent wartości działu w stosunku do wartości całego kosztorysu.
W tabeli standardowo nie są pokazane wszystkie kolumny. W zależności od potrzeb, do widoku można jeszcze dołączyć poniższe kolumny.

Przy włączonych przyciskach Tabela elementów scalonych i Param tech.-ekon, do widoku zostaną dołączone kolumny parametrów techniczno-ekonomicznych zdefiniowanych dla kosztorysu.

Klikając dwukrotnie na komórce PTE ilość lub PTE jm lub PTE wartość, dowolnego działu, wyświetli się nam karta Działu, dla którego wprowadzimy Parametry techniczno-ekonomiczne.

Poniżej dla działu ROBOTY BUDOWLANE jako Parametry techniczno-ekonomiczne wprowadzono "Powierzchnię użytkową w ilości 270 m² p.u."

a dla działu INSTALACJE WODOCIĄGOWE, KANALIZACJE... parametry dotyczące długości przyłącza, kanalizacji sanitarnej i instalacji wodociągowej.

Poniżej efekt naszych działań.

Dzięki temu uzyskamy informacje o koszcie jednostkowym dla działów i poddziałów. Np. w naszym przypadku koszt 1 m² p.u. wynosi ok. 6.300 zł dla samych robót budowlanych. W ten sam sposób możemy postąpić w przypadku innych działów.

Ilość i sposób prezentowanych danych na ekranie możemy odpowiednio korygować w grupie Widok - Opcje widoku.

Tabelę elementów scalonych można przedstawić na wykresie kolumnowym, wybierając z menu przycisku Dane rodzaj widocznych danych: Wartość narzutów lub Wartość bezp. RMS.

Przyciskiem Dostosuj wyświetlimy formularz, na którym ustawimy typ wykresu i pokazywane wartości szczegółowe - tak utworzony wykres możemy zapisać pod nową nazwą i potem go wywoływać z menu przycisku Dane.

Wybór nowego wykresu.

I nowy wykres.

Grupa Tabela elementów rozliczeniowych pokazuje podsumowanie kosztorysu pod kątem narzutów i parametrów techniczno-ekonomicznych, ale w innym układzie niż w Tabeli elementów scalonych.

W Opcjach widoków deklarujemy w polu Prezentowane poziomy, od jakiego poziomu będzie wyświetlany kosztorys. Gdy w kosztorysie nie ma pozycji uproszczonych, stają się dostępne opcje wliczania i pokazywania poziomów narzutów oraz ceny jednostkowej. Gdy są pozycje uproszczone, to narzuty zawsze są wliczane do wartości elementu.

Na dole karty znajdują się polecenia umożliwiające zapamiętanie jej ustawień jako domyślnych (Zapisz domyślne) a potem ich wczytanie (Wczytaj domyślne) oraz przywrócenie ustawień programu Norma EXPERT poleceniem Przywróć fabryczne.
Jeżeli będzie interesować nas (a powinna) cena jednostkowa naszego kosztorysu przeliczona na określoną jednostkę miary, to w grupie Kosztorys – Opcje kosztorysu wprowadzamy Parametry techniczno-ekonomiczne, dzięki którym ją poznamy. Np. dla naszego kosztorysu cenę jednostkową przeliczymy na m² p.u. oraz m³ kubatury.

W ten sposób poznamy koszt jednostkowy obiektu dla wszystkich rodzajów robót. W naszym przypadku wynosi on 8.158,01 zł/m² p.u. Teraz, znając realia rynkowe, możemy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy nasz kosztorys mieści się w ogólnym trendzie, czy może powinniśmy nieco mocniej pochylić się nad niektórymi cenami materiałów i sprzętu, stawkami i narzutami kosztorysowymi, a może wręcz należałoby zmienić technologię wykonania robót. Podobnie możemy analizować pozostałe działy kosztorysu.

Również dla Tabeli elementów rozliczeniowych przewidziano wykresy o różnej szczegółowości danych. Możemy je definiować w grupie Widok - Opcje widoku.

I nasz wykres.

Każdy z wykresów możemy szybko wydrukować, wyeksportować lub wysłać pocztą elektroniczną, korzystając z polecenia Drukuj Widok (klawisze CTRL+P). Każde nasze zestawienie możemy też w całości skopiować do schowka, zaznaczając je klawiszami Ctrl+A, potem naciskając Ctrl+C, a następnie wstawić Ctrl+V np. do arkusza kalkulacyjnego Ms Excel lub OpenOffice Calc.

W omawianym kosztorysie wszystkie pozycje były kalkulowane w sposób szczegółowy. 
Jeśli w kosztorysie znajdują się dodatkowo pozycje uproszczone, pojawia się kolumna Uproszczone, w której wyświetlona jest różnica między wartością pozycji uproszczonej a wartością tej samej pozycji wyliczonej na podstawie RMS-ów wchodzących w jej skład. 
W przypadku, gdy pozycja nie posiada wyszczególnionych RMS-ów, bo na przykład jest wstawiana z cennika pozycji, w kolumnie tej wyświetlana jest wartość pozycji uproszczonej. Jeśli pozycja została uproszczona, a jej cena jednostkowa wyliczana jest z cen RMS-ów (zaznaczona opcja wylicz z k.j.b. RMS na karcie Ceny danych pozycji), to kolumna ta jest pusta. W przypadku gdy cena jednostkowa pozycji nie jest wyliczona z cen RMS-ów, a jej wartość pozycji jest inna niż wynikająca z wyliczenia, w kolumnie Uproszczone zostanie wyświetlona różnica między tymi wartościami. Może być ujemna, gdy wartość pozycji jest mniejsza niż wartość wyliczona z RMS-ów. 
Należy też pamiętać, że dla pozycji gdzie cena jednostkowa wprowadzana jest "ręcznie" nie uzyskamy informacji o jej składnikach, o czym niektórzy zapominają. 

Zobacz również: Weryfikacja kosztorysu - kolejne kroki w Normie EXPERT

Możemy też samodzielnie zdefiniować co ma pokazać się na wykresie - Dostosuj.

lub zdefiniować swój własny wykres, a następnie zapisać go i wykorzystywać przy kolejnych kosztorysach.

Efekt jego zastosowania.